Kho sách Việt Nam tại Thư viện Quốc gia Pháp - BNF
Thư Viện Quốc gia Pháp (Bibliothèque nationale de France, BNF), cơ sở François Mitterrand nằm bên bờ sông Seine, quận 13 Paris, mở cửa đón độc giả ngày 20/12/1996.
Với chức năng lưu trữ tất cả các ấn phẩm lưu chiểu tại Pháp (sách in, thư tịch viết tay, bản đồ, tranh ảnh…), BNF là thư viện lớn nhất nước Pháp với khoảng 14 triệu đầu sách, trong đó các tủ sách được phân thành các khoa theo chuyên ngành khác nhau : khoa học, lịch sử, văn học, xã hội, triết học, nghe nhìn…
Thư Viện Quốc Gia Pháp có khối tài liệu về Việt Nam được cho là lớn nhất thế giới gồm nhiều lĩnh vực. Riêng về sách in (không tính tài liệu nghe nhìn, hình ảnh, bản đồ), có khoảng 90.000 đầu sách, được chia thành các tủ sách chuyên ngành của thư viện và được lưu tại hai khu vực chuyện biệt theo cấu trúc của BNF : Thư viện dành cho độc giả đại chúng (Haut-de-Jardin) và một thư viện dành cho độc giả nghiên cứu (Rez-de-Jardin).
Tại thư viện dành cho đối tượng đại chúng và học sinh-sinh viên, 70% tác phẩm thuộc mảng văn học và ngôn ngữ là sách dịch từ văn học Việt Nam sang tiếng Pháp hoặc sang tiếng Anh, cùng với nhiều bản gốc để độc giả đối chiếu. Tủ sách này được lưu trữ tại phòng đọc G dành cho văn học nước ngoài.
Ngoài ra, một tủ sách riêng dành cho người mới học tiếng Việt cũng được thành lập từ cách đây hai năm khi Thư Viện Quốc Gia Pháp mở thêm tủ sách học ngoại ngữ, trong đó có tiếng Việt. Độc giả Việt Nam cũng có thể học tiếng Pháp theo các giáo trình được BNF đặt mua ở Việt Nam.
Về tủ sách dành cho đối tượng nghiên cứu (Rez-de-Jardin), một phần sách được đặt trên giá và độc giả có thể tự do tra cứu (phòng đọc W). Những cuốn sách này chủ yếu là tiếng Việt dành cho những nhà nghiên cứu chuyên sâu, cũng như là độc giả Việt Nam có tầm hiểu biết khá rõ về văn hóa-văn học Việt Nam, từ văn học cổ điển đến văn học hiện đại.
Những đầu sách có trên giá chỉ chiếm 1% trên tổng số sách về Việt Nam trong thư viện quốc gia, vì phần lớn sách về Việt Nam được lưu trữ trong các kho lạnh chuyên biệt trên bốn tòa tháp của thư viện. Vì vậy, số sách trên giá không phản ánh hết lượng sách phong phú mà thư viện có.
Phòng đọc G, thư viện dành cho sinh viên-học sinh, BNF.RFI / Tiếng Việt
Trả lời đài RFI tiếng Việt, chị Nguyễn Giáng Hương, phụ trách kho sách Việt Nam và Đông Nam Á, giới thiệu về một số kho sách khác :
« Về bên khoa sách cổ, các tư liệu liên quan đến Việt Nam gồm các văn tự Hán-Nôm từ đầu thế kỷ XVII cho đến đầu thế kỷ XX, những văn bản đầu tiên được viết tay bằng chữ quốc ngữ. Đặc biệt là có bản gốc của cuốn từ điển Việt-Bồ-La của Alexandre de Rhodes. Đây là cuốn từ điển đánh dấu sự ra đời của chữ quốc ngữ, chữ viết hiện đại ngày nay.
Về hiện vật, thư viện quốc gia Pháp cũng có một kho tiền cổ rất có giá trị. Thực ra kho tiền cổ này trước đây nằm trong kho tiền cổ của Trung Quốc. Bởi vì tiền cổ Việt Nam trước đây được viết bằng chữ Hán và nó được tặng hoặc được mua lại từ các nhà viễn chinh và các nhà nghiên cứu về Đông Phương học.
Sau đó thư viện quốc gia sàng lọc lại và lọc ra được một kho tiền cổ của Việt Nam. Kho đó gồm 2.500 đồng tiền, chủ yếu là được mua hoặc được tặng, từ thế kỷ thứ 10 cho đến thế kỷ 20, tức là có những đồng tiền in hiệu các đời vua, có cả những đồng tiền xu có chân dung Hồ Chí Minh ».
12.486 đầu sách trong « Kho Sách Đông Dương »
« Đặc biệt, kho sách rất quan trọng và quý hiếm duy nhất trên thế giới là kho sách Đông Dương. Kho sách được đặt tên là « Kho sách Đông Dương » vì bao gồm toàn bộ các ấn phẩm được in ở Đông Dương, chủ yếu là ở Việt Nam từ năm 1922 đến năm 1954, theo luật lưu chiểu. Kho sách này gồm có 12.486 đầu sách, chưa kể các đầu báo.
« Kho sách Đông Dương » này có vai trò lịch sử rất quan trọng bởi nó đánh dấu sự ra đời của rất nhiều lĩnh vực tại Việt Nam trong bước đầu giao thoa văn hóa với phương Tây. Ví dụ như các ngành báo chí, văn học viết bằng chữ quốc ngữ, những tiến bộ trong khoa học-kỹ thuật, trong các ngành khoa học tự nhiên, về kiến trúc, y học… Vì thế, kho sách Đông Dương này được các nhà nghiên cứu trên thế giới rất quan tâm và thường xuyên đến tra cứu.
Về những tủ sách khác, như tranh ảnh thì phải kể tới ban bản đồ. Ban này có nhiều bản đồ rất quan trọng và có giá trị lịch sử rất lớn về Đông Dương gồm các nước Việt Nam, Lào và Cam Bốt. Hội Địa Lý (Société de la Géographie) đã tặng toàn bộ kho bản đồ về Đông Dương cho Khoa Bản Đồ (Département des Cartes) của Thư viện Quốc gia Pháp.
Thư viện Quốc gia Pháp cũng có một kho tài liệu ảnh-bưu thiếp rất lớn và phần lớn đã được số hóa nên có thể tra cứu trực tuyến trên trang Gallica.fr. Nhiều bức ảnh có giá trị rất lớn, như ảnh về gia đình vua Bảo Đại hay những chuyến công du Pháp của ông vào năm 1922 và sự tiếp đón của chính quyền Pháp ».
Độc giả còn có thể tham khảo tài liệu nghe-nhìn về Việt Nam, gồm chủ yếu là âm nhạc truyền thống (hát ru, cải lương, nhạc đàn chanh, đàn bầu…) cùng với nhiều bộ phim tài liệu về lịch sử và xã hội Việt Nam hiện đại. Đây là điểm mới của kho sách về Việt Nam từ khi chị Giáng Hương giữ vai trò phụ trách, nhờ đặt mua hay trao đổi với Thư Viện Quốc Gia Việt Nam.
Trong số các tác phẩm nghe-nhìn được lưu trữ tại BNF, có một số tác phẩm điện ảnh Việt Nam, từ những ngày đầu thành lập như Con chim vành khuyên (năm 1962) của đạo diễn Nguyễn Văn Thông, đến những tác phẩm hiện đại như phim của Trần Anh Hùng, Đặng Nhật Minh. Những bộ phim gần đây gồm có những bộ phim Lọ Lem hè phố của Lê Hoàng, Chung cư (2012) của tác giả Việt Linh hay Bi đừng sợ (2013) của Phan Đăng Di.
Triển lãm sách của Xuân Diệu tại phòng đọc G, Thư viện Quốc Gia Pháp - BNF.RFI / Tiếng Việt
Bảo quản và tra cứu tài liệu quý hiếm
Thư viện quốc gia có một bộ phận riêng chuyên bảo quản và phục chế tư liệu. Rất nhiều sách tại BNF được số hóa và có thể tra cứu được trên trang Gallica và rất dễ tìm kiếm. Đây là một lợi thế của Thư Viện Quốc Gia Pháp. Và với kỹ thuật số hóa rất hiện đại, người đọc có thể phóng to thu nhỏ, thậm chí copy lại phần phóng to nào đó của tài liệu, ảnh hoặc bản đồ. Đây là một phương pháp hữu ích để tra cứu và nghiên cứu tài liệu về hình ảnh.
Cùng với sự kiện liên quan đến tranh chấp tại Biển Đông giữa Trung Quốc và một số nước trong vùng Đông Nam Á, trong đó có Việt Nam, lượng yêu cầu truy cứu tài liệu, đặc biệt là bản đồ, tại Thư Viện Quốc Gia Pháp có vẻ tăng lên. Chị Giáng Hương cho biết, nhiều người quan tâm cũng đặt câu hỏi cho chị trong một số hội thảo về sách liên quan đến Việt Nam, Đông Dương và Đông Nam Á.
« Chức năng của thư viện là đem tới người đọc công cụ tìm kiếm tốt nhất và chi tiết nhất. Vì vậy, thư viện mở cửa cho bạn đọc và chủ yếu ở bên này có nhiều bạn đọc quốc tế, từ Pháp và các nước khác trong châu Âu đến tìm hiểu. Ngoài ra còn có một số bạn đọc Việt Nam sống ở châu Âu cũng hỏi tra cứu bản đồ.
Từ 1-2 năm nay, BNF đã có chính sách mở rộng đến bạn đọc và có những đường hướng cải cách hướng tới bạn đọc. Kho sách Việt Nam và Đông Nam Á cũng nằm trong hướng đi chung của thư viện. Đối với kho sách Việt Nam và Đông Nam Á cũng có nhiều độc giả thường xuyên đến. Thậm chí họ không ngại khi phải đi lại từ nước này sang nước khác để tra cứu những tài liệu quý và thậm chí yêu cầu in một bản riêng để tra cứu.
Tuy nhiên, đây lại là một hạn chế lớn đối với các nhà nghiên cứu quốc tế và từ Việt Nam. Điều đầu tiên mà Thư Viện Quốc Gia hướng tới bạn đọc để họ có thể tra cứu dễ dàng là công nghệ số hóa. Chính vì vậy, tất cả tư liệu trên trang Gallica, người đọc có thể xem và tra cứu từ nhà.
Ngoài ra, bộ phận tiếng Việt của thư viện cũng có những chương trình hợp tác với các cơ sở dạy tiếng Việt, cụ thể là trường Inalco và một số trường đại học khác. Năm 2014, Thư Viện Quốc Gia Pháp đã tổ chức một cuộc hội thảo lớn về Việt Nam. Đây là một hoạt động lớn để cho các nhà nghiên cứu về Việt Nam tại Pháp, cũng như ở châu Âu, biết nhiều hơn đến các giá trị lịch sử và tầm quan trọng của các tủ sách tiếng Việt ở Thư Viện Quốc Gia ».
http://vi.rfi.fr/phap/20160617-kho-sach-viet-nam-tai-thu-vien-quoc-gia-phap-bnf
Sách báo Đông Dương tại nhà sách cổ ở Pháp
Chế độ nộp lưu chiểu tại Đông Dương chỉ được chính phủ thuộc địa bắt đầu áp dụng từ năm 1922, trong khi tại Pháp, nộp lưu chiểu đã được quy định trong các đạo luật 24/07/1793 và 19/07/1881 về xuất bản, báo chí và phân phối ấn phẩm.
Chính vì vậy sách báo được in ấn trước năm 1922 tại Đông Dương không được thống kê đầy đủ và nằm tản mát tại các phòng ban của chính quyền thuộc địa, tại địa phương hoặc nằm trong thư viện của tư nhân, hầu hết là công chức và thương nhân người Pháp sống tại Đông Dương lúc bấy giờ.
Ngoài số sách báo, tài liệu lưu trữ được bảo quản tại các thư viện nhà nước (BnF), trường học và cơ sở nghiên cứu (Inalco, EFEO), Hội Thừa sai Paris (Société des Missions étrangères de Paris) hoặc các cơ quan lưu trữ (Archives nationales), rất nhiều sách báo cổ, quý hiếm được lưu giữ trong các hiệu sách cổ, như hiệu sách Opiomane, chuyên về phương Đông, đặc biệt là Đông Dương.
RFI tiếng Việt đã có buổi nói chuyện với ông Ghislain de La Hitte, chủ hiệu sách Opiomane (Paris), để hiểu thêm về thị trường ít được biết đến.
***
RFI :Thưa ông Ghislain de La Hitte, từ 15 năm nay, ông sưu tập và bán sách cổ về phương Đông, trong đó có Đông Dương, ông thấy thị trường này phát triển thế nào ? Và đây có phải là một thị trường lớn không ?
Ông Ghislain de La Hitte : Nhìn chung, thị trường sách cổ bị gạt bên lề. Có thể nhận thấy là ngày càng có ít hiệu sách và người bán sách do nhiều nguyên nhân, nhưng một trong số các nguyên nhân chính, đó là công nghệ kỹ thuật số mà chúng tôi đang phải đối đầu. Điều này dẫn đến việc khi tìm một thông tin gì đó, người ta quen có được một thông tin đã được gọt dũa và soạn thảo sẵn. Người ta ít thiên về đọc hơn so với trước đây.
Còn về sách cổ, đây là một thị trường rất nhỏ. Có rất ít người làm nghề này tại Pháp và trên thế giới. Tại Pháp, hiện có hai nhà sách, so với chừng 5-6 nhà cách đây 15 năm. Nhiều người đã bỏ nghề do thời thế. Còn nếu chỉ kể số người bán sách chuyên về hướng dẫn du lịch vùng Viễn Đông thì chỉ có vài người trên thế giới.
Còn về câu hỏi nghề này hiện sống ra sao ? Giống như nhiều ngành nghề khác, sách có chất lượng cao vẫn luôn bán chạy. Còn những sách có chất lượng trung bình thì khó bán hơn. Thêm vào đó là trong mảng sách cổ xảy ra một tai tiếng tài chính liên quan đến các bản viết tay với một vụ lừa đảo có quy mô lớn về kim tự tháp Ponzy. Việc này đã làm toàn lĩnh vực nói chung mang tiếng, và đặc biệt là về giá vì trong vụ lừa đảo trên, giá bán đã bị thồi phồng lên rất nhiều. Vì vậy, nghề bán sách cổ bị tác động rất nhiều.
Chân dung người Nam Kỳ năm 1806, trích trong cuốn Tập tranh lịch sử về xứ Đông Dương thuộc Pháp (Iconographie historique de l'Indochine française, 1931).BnF/Gallica
RFI : Tủ sách của ông chuyên về phương Đông, như Trung Quốc, Hàn Quốc, Nhật Bản và đặc biệt là Đông Dương. Những loại sách nào được bán chạy nhất ?
De La Hitte : Tôi không thể nói được sách nào tôi bán chạy nhất vì chúng đều thuộc loại khá hiếm nên tôi không bán nhiều. Nhưng tôi có thể nói những tiêu đề nào bán được dễ nhất.
Trên thực tế, không hẳn là những tác phẩm cổ nhất là bán chạy nhất, trái với những gì người ta vẫn nghĩ, bởi vì những tác phẩm có từ thế kỷ 17-18 thường được các gia đình lưu giữ, bảo quản và truyền lại cho con cháu nên chúng thường được chăm chút rất cẩn thận.
Ngược lại, có một số tác phẩm nhỏ, tài liệu giấy lại thường không được lưu giữ, phần lớn bị vất đi. Chính vì vậy, chúng lại trở nên vô cùng hiếm và được lùng ráo riết. Những cuốn được tìm kiếm nhiều nhất trong số đó thường là những tác phẩm mang tính giải trí, như các tạp chí cổ. Sở hữu các tạp chí được phát hành từ lâu là điều gì đó thú vị với một số khách hàng vì thông tin được xử lý ngày này qua ngày khác, vì có nhiều tranh biếm họa hoặc quảng cáo luôn bắt mắt…
Một ví dụ khác là loại sách hướng dẫn du lịch, chúng có nhiều thông tin thiết thực, làm sống lại cả một thời kỳ. Thường thì cả hai loại ấn phẩm này, tạp chí hay hướng dẫn du lịch, sau vài năm người ta đều vất hết, nên khó tìm được và được bán chạy hơn cả.
Ngoài ra, người ta còn sưu tập nhiều tác phẩm giới thiệu về những mối quan hệ của Pháp với các nước phương Đông, như những trao đổi đầu tiên giữa Pháp và Trung Quốc hay với Nhật Bản và Đông Dương.
Đông Dương chiếm một phần rất quan trọng trong tủ sách của tôi do mối quan hệ liên quan đến lịch sử giữa Pháp và Đông Dương. Trung Quốc cũng tương tự do vị trí địa lý nên có rất nhiều tác phẩm về hai địa điểm này.
RFI : Khách hàng của ông là những ai ? Dường như ngày càng có nhiều người Việt quan tâm đến sưu tập sách cổ ?
De La Hitte : Khách hàng của tôi là cơ quan, trường học, cũng có các nhà nghiên cứu nhưng không đông lắm. Ngoài ra còn có những cửa hàng sách lớn ở Nhật Bản, Trung Quốc. Họ mua rồi bán lại cho các cơ quan và trường đại học trong nước. Cuối cùng phải kể đến khách hàng cá nhân, đủ thành phần.
Nếu là người Pháp, điều thú vị là sau khi hiểu họ hơn, hầu hết mỗi người đều có một câu chuyện riêng với đất nước mà họ sưu tập sách. Ví dụ một người sưu tập sách về Nhật Bản hay Việt Nam thường có vợ hoặc chồng là người Nhật, người Việt. Cũng có những khách hàng người Pháp, thời trẻ sống ở đất nước mà họ sưu tập sách. Họ cho đó là những năm tháng đẹp nhất đời mình. Họ lưu luyến và muốn sống lại thời kỳ đó qua những cuốn sách về đất nước mà họ quan tâm.
Cuối cùng, trong số khách hàng của tôi còn có công dân ở các nước liên quan, ví dụ người Hàn Quốc thì mua sách về Hàn Quốc, người Việt Nam mua sách về Đông Dương để tìm lại nguồn cội.
Khi tôi bắt đầu nghề này cách đây 15 năm, tôi có khá nhiều khách hàng người Việt, chủ yếu là Việt Kiều. Nhờ vậy mà tôi phát hiện ra không chỉ có người Việt sống ở Canada, Mỹ hay Pháp mà có rất nhiều người sống ở bán đảo Scandinavia, ở Thụy Sĩ hoặc Úc. Khoảng 10 năm trở lại đây, ngày càng có nhiều đơn đặt mua từ Việt Nam, ở miền Bắc như Hải Phòng, Hà Nội, hoặc ở Sài Gòn.
Chân dung linh mục Alexandre de Rhodes (cha Đắc-Lộ) và Phép giảng tám ngày, trích trong Tập tranh lịch sử về xứ Đông Dương thuộc Pháp, 1931.BnF/Gallica
RFI :Xin ông giải thích rõ hơn về khách hàng Việt Kiều !
De La Hitte : Phải nói là khách hàng Việt Kiều của tôi đều rời Việt Nam trong những năm 1970 và giờ ít nhất họ đã 50 hoặc 60 tuổi. Với họ, tìm mua sách cổ về Đông Dương là cách làm tự nhiên, rất đỗi con người để tìm lại nguồn cội, tự hỏi mình là ai, từ đâu đến. Chính điều này góp phần làm gia tăng lượng khách Việt Kiều.
Về phần thị trường Việt Nam, đúng là không có nhiều, thậm chí là gần như không còn nhiều sách tại Việt Nam, một mặt do các lý do chính trị, mặt khác do điều kiện khí hậu, ẩm ướt nên sách bị hư hỏng nhiều. Vì thế, rất nhiều ấn bản của trường Viễn Đông Bác Cổ và nhiều hội nghiên cứu Đông Dương, nếu không bị chính những người sở hữu trước hủy đi thì cũng bị hủy vì lý do chính trị, nếu không cũng bị mối gặm nhấm.
Hậu quả là những bộ sưu tập đẹp mắt và sinh động về Đông Dương không tồn tại ở Đông Dương nữa mà nằm ở Pháp. Đó là những tác phẩm được người Pháp hoặc người Đông Dương thời kỳ đó mang về Pháp.
RFI : Ông duy trì và mở rộng bộ sưu tập của mình như thế nào ?
De La Hitte : Tôi tìm sách báo ở bất kỳ nơi nào có người bán. Có thể là ở những nơi công cộng như chợ hoặc các phòng bán, cũng có thể mua lại từ đồng nghiệp không chuyên về một khu vực địa lý như tôi. Họ khó bán được một cuốn sách chuyên về phương Đông trong khi tôi lại có những khách hàng tiềm năng.
Một nguồn cung cấp khác là các cá nhân. Tôi mua được cả bộ sưu tập của những người quá cố, thường là đàn ông, và vợ của họ bán bộ sưu tập sách đó đi. Đây là những trường hợp đặc biệt với những câu chuyện khá xúc động về cuộc đời họ, ví dụ họ chào đời ở Đông Dương và chỉ trở về Pháp trong những năm 1970 với bộ sưu tập sách của mình trong hành trang.
Thường họ sống ít nhất 40 năm ở Hà Nội, theo học trường Albert Sarraut, vì thế họ có rất nhiều điều muốn kể lại. Chính họ cung cấp cho chúng ta những bằng chứng quý giá và xúc động về thời kỳ đó. Tiếc là những con người này giờ không còn nhiều nữa !
http://vi.rfi.fr/viet-nam/20180907-sach-bao-dong-duong-tai-nha-sach-co-o-phap
Cùng chủ đề
TẠP CHÍ VĂN HÓA
Viện Viễn Đông Bác Cổ, EFEO và kho sách quý hiếm về Việt NamTẠP CHÍ VĂN HÓA
Kho sách Việt Nam tại Thư viện Quốc gia Pháp - BNFTẠP CHÍ VIỆT NAM
Việt Nam: Kiểm duyệt báo chí quốc ngữ trong thời kỳ Pháp thuộc
Các lưu trữ
- 1
- 2
- 3
- ...
- trang sau >
- trang cuối >
Geen opmerkingen:
Een reactie posten