K-pop: Hào quang, bi kịch trên con đường chinh phục thế giới
Bản quyền hình ảnhGetty Images
Đó là năm 1992. Ba chàng trai trẻ trong ban nhạc boy band trình diễn trong cuộc thi tài năng phát trực tiếp trên truyền hình. Âm thanh rất mới: lời Hàn, phong các pop châu Âu, hip-hop và rap Mỹ gốc Phi. Họ nhảy đều tăm tắp. Khán giả cuồng nhiệt đến phát điên.
Ban giám khảo trong những bộ vest nghiêm túc thì ít bị gây ấn tượng hơn. Họ giơ bảng công bố số điểm. Ban nhạc được cho mức điểm thấp nhất trong số các tiết mục biểu diễn tối hôm đó, và bị loại khỏi cuộc thi.Các giám khảo đã quá mức sai lầm.
Cách xây dựng hình tượng để thiên hạ tôn sùng
Người da đen bị 'tẩy trắng' trong nghệ thuật Phục Hưng
Fukuoka, nơi ươm mầm khởi nghiệp ở Nhật Bản
Trong vài ngày tiếp theo, ca khúc I Know leo lên đứng đầu các bảng xếp hạng, và giữ kỷ lục với việc chiếm giữ vị trí đó trong suốt 17 tuần.
Đêm hôm đó, ban nhạc Seo Taeji and Boys đã đánh lửa thổi lên một cuộc cách mạng. K-pop ra đời.
K-pop nay là ngành công nghiệp trị giá nhiều tỷ đô. Các ban nhạc như BTS và Blackpink cháy vé tại Mỹ, Anh và các sân khấu quốc tế chỉ vài phút sau khi bắt đầu phát hành vé. BTS chỉ thua duy nhất có Drake trong lĩnh vực bán nhạc trên thị trường quốc tế.
K-pop đã chinh phục thế giới như thế nào? Đó là một câu chuyện gồm nhiều phần.
Bản quyền hình ảnhGetty ImagesCuộc cách mạng được phát trên truyền hình
Vào thời điểm đó, Bernie Cho đang làm việc tại MTV. Ông nói thanh niên Hàn Quốc hầu hết đều nghe nhạc phương Tây, và nhạc Hàn là nhằm phục vụ cho thế hệ lớn tuổi hơn. Thế nhưng mọi sự bắt đầu thay đổi trong năm 1992.Luồng điện làm thay đổi cây đàn guitar mãi mãi
Những thú chơi nhạc kiểu cổ bạn có thể không biết
Nét gợi tình trong tranh khỏa thân thời Phục hưng
"Đó không hẳn là một tiến trình tiến hoá mà chính là một quá trình cách mạng," Cho nói.
Sao Taeji and Boys đã hớp hồn tất cả mọi người chỉ bằng một tiết mục biểu diễn trong chương trình giải trí tìm kiếm tài năng trên truyền hình được phát đi cho hàng triệu gia đình Nam Hàn xem. Ban nhạc đã mở ra cánh cửa cho các thế hệ nghệ sỹ Nam Hàn trẻ trung, những người được truyền cảm hứng để sáng tạo ra thứ âm nhạc chịu ảnh hưởng từ các nơi khác trên thế giới.
Vào cuối thập niên 1990, các nghệ sỹ lớn như Clone cũng đã đạt được điều đó tại Trung Quốc và Đài Loan. Giải thưởng khi đó là thị trường âm nhạc Nhật Bản, và cú đột phá đã đến vào năm 2002, khi Nam Hàn và Nhật Bản đồng đăng cai giải bóng đá World Cup.
"Điều xảy ra đã khiến chúng tôi kinh ngạc," Cho nói. Ca sỹ được mệnh danh là "Nữ hoàng K-pop" BoA đã nhiều lần đứng đầu bảng xếp hạng tại Nhật. "Đó thực sự là chuyện hiếm xảy ra và là một thành quả truyền cảm hứng cực kỳ mạnh mẽ," Cho nói. "Cô ấy thực sự làm mở mắt thông tai, đem lại những tham vọng to lớn cho rất nhiều người trong ngành công nghiệp âm nhạc, để họ nói rằng, 'À, nếu cô ấy có thể làm được, thì có lẽ chúng ta cũng có thể làm được nhỉ'."
Từ 2008, các thế lực trở nên lớn mạnh hơn, đồng nghĩa với việc K-pop vươn ra bên ngoài phạm vi fan hâm mộ châu Á.
Khác với ở Trung Quốc và Nhật Bản, nơi các ca sỹ sử dụng các mạng xã hội trong nước để phát triển, các công ty Nam Hàn thử sức bằng các mạng xã hội quốc tế, gồm Facebook, Twitter và YouTube. Và K-pop bắt đầu xuất hiện trên các nền tảng âm nhạc quốc tế.
Bản quyền hình ảnhGetty ImagesChúng ta không thể không nhắc đến chuyện cơn bão hoàn hảo đó đã lên đến đỉnh điểm với ca sỹ Psy và ca khúc Gangnam Style hồi 2012.
"[Psy] đã hoàn toàn phá vỡ khuôn mẫu và sự bí hiểm để chiếm vị trí số một, không chỉ ở thị trường Mỹ mà là trên toàn thế giới. Psy không phải là một phiên bản Hàn Quốc của một ngôi sao nhạc pop lớn. Psy là phiên bản Hàn của Psy, và hoá ra đó chính là thứ mà thế giới muốn có."
Điều này cho thấy bạn có thể đạt được thành công to lớn mà không cần phải hát hoàn toàn bằng tiếng Anh hoặc hát thứ đang thịnh hành. Sức mạnh của video âm nhạc vượt qua ngôn ngữ. Chỉ một trong các video chính thức ca khúc Gangnam Style trên YouTube đã thu hút được trên ba tỷ lượt xem, là con số lớn nhất trong tất cả các loại video ăn khách nhất tính tại thời điểm đó.
Chính sách chiêu mộ
Ngày nay, các nhà sản xuất âm nhạc Hàn Quốc là chuyên gia trong lĩnh vực làm ra các sản phẩm thành công tới mức kinh ngạc. "K-pop là một sản phẩm không phải chỉ là làm cho Hàn Quốc hoặc làm tại Hàn Quốc, mà là làm bởi Hàn Quốc," Cho nói.Nếu như K-pop giống như một sản phẩm bán chạy, thì nó đã được hình thành như thế nào? Hannah Waite từ một trường đại học ở Mỹ trong khi đi tìm kiếm chủ đề để nghiên cứu, vào những tiếng đồng hồ đầu giờ sáng, đã 'ngã' vào câu hỏi này.
"Tôi tình cờ thấy một video K-pop do ai đó đăng lên, và tôi đã bị chinh phục hoàn toàn bởi giá trị sản xuất của nó, từ màu sắc cho đến âm thanh. Mọi thứ quá là tuyệt vời," Waite nói. "Tôi nhớ là khi tôi lần đầu tiên nghiên cứu về hiện tượng này, mọi người thường nói là, 'Đây là một thành công ăn may chớp nhoáng vậy thôi, rồi sẽ giống như ca khúc Macarena thôi', bạn biết nó là một bản ăn khách và sau đó là thôi, nó sẽ nhạt nhoà dần và sẽ chỉ được nghe ở trong khu vực thôi."
Nhưng thứ này không hề giống với Macarena. Khi Waite bắt đầu tìm kiếm, cô không thể tìm được bất kỳ tin bài nào online bằng tiếng Anh. Thế là cô bắt đầu mở một trang web riêng của mình, Moon-ROK, cung cấp thông tin, tin tức thời sự và tình hình giải trí của K-pop. Ngày đầu tiên trang mạng này ra mắt vào năm 2014, nó đã bị sập.
"Chúng tôi đã không chuẩn bị đủ mức để đón 15.000 người vào xem trang đó chỉ trong một đêm," Waite nói. "Chúng tôi thậm chí còn không có cả máy chủ để thực sự phục vụ được chừng đó người."
Waite bắt đầu lún sâu vào việc tìm hiểu nguồn gốc các ban nhạc. Ở phương Tây thì các nhóm nhạc pop là được 'sản xuất' ra. Nhưng tại Nam Hàn, việc này được đẩy lên tới mức cực đoan. Nó được lựa chọn gắt gao vô cùng. Trẻ em được phát hiện, được chiêu mộ.
"Họ bắt đầu nhắm vào những đứa trẻ còn rất ít tuổi," cô nói. "Có thể từ 10 đến 14 tuổi, và thế là bạn được tuyển mộ chỉ đơn giản là bởi một đại diện nào đó của hãng nhìn thấy bạn trong một trung tâm mua sắm chẳng hạn, và người đó nghĩ rằng trông hình thức của đứa trẻ này thật là sáng sủa."
Bản quyền hình ảnhGetty ImagesCó ba công ty lớn thống lĩnh thị trường, mỗi công ty có tới 200 đối tượng được đào tạo. Cạnh đó là có nhiều các công ty nhỏ hơn cũng hoạt động sôi nổi.
Toàn bộ các ban nhạc K-pop đều đi qua hệ thống này. Những đối tượng được chiêu mộ sẽ hoặc là sống ở nhà, hoặc là vào ký túc xá. Các em sống theo một chế độ rất nghiêm ngặt.
"Bạn thức giấc, có thể là vào 5 giờ sáng. Bạn tập tành một chút, hoặc là tập trong lớp học vũ đạo, hoặc là có buổi luyện giọng. Bạn có một thời khoá biểu được lập riêng cho mình, tuỳ vào vai trò của bạn trong ban nhạc là gì," Waite nói. "Sau đó bạn đi học cho tới 3 giờ chiều, quay trở về công ty giải trí nơi bạn sẽ phải có thêm các giờ học khác cho tới 11 giờ đêm. Tại Seoul, các chuyến tàu ngừng hoạt động vào lúc nửa đêm, cho nên các em phải bắt chuyến tàu cuối cùng để về nhà, ngủ khoảng 5 giờ đồng hồ rồi lại lặp lại quy trình đó."
Cần lưu ý là các mầm non hứa hẹn sẽ thành 'sao' này thậm chí còn chưa hề ra mắt công chúng. Và khi ra mắt thì chúng thậm chí đã có những khởi đầu từ trước đó rồi.
Waite nói đôi khi những người được đào tạo sống trong cảnh chỉ ngủ hai tiếng mỗi đêm. Một khi đã ra mắt ca khúc đầu tiên và có buổi biểu diễn đầu tiên, chiếc đồng hồ cho riêng bạn lại bắt đầu hoạt động, cô nói, cho tới khi bạn không còn liên hệ gì với giới giải trí nữa.
"Ngay sau lưng bạn là một nhóm các thiếu niên đói khát thành công, nhiều tham vọng hơn đang đặt mục đích phải soán ngôi của bạn," Waite nói. "Cho nên bạn phải tự đẩy bản thân mình tiến lên, để đảm bảo là bạn sẽ lấy lại được từng xu từng cắc từ những nỗ lực đã bỏ ra."
Trong vài năm qua, ngày càng có nhiều ngôi sao K-pop thừa nhận họ có vấn đề về sức khoẻ tâm thần.
Trong năm 2017 đã có một làn sóng tự tử ở các tên tuổi có tiếng: Jonghyun, ca sỹ hát chính của một trong những nhóm nhạc thành công nhất, SHINee, tự kết liễu đời mình khi mới 27 tuổi, và một tin nhắn được cho là của anh gửi cho một người bạn đã nói về những căng thẳng mà anh phải vật lộn để đối phó với cơn trầm cảm và sự nổi tiếng.
Một ngôi sao nổi danh khác là T.O.P thì đã dùng quá liều các loại thuốc chống căng thẳng thần kinh.
Bản quyền hình ảnhGetty Images"Đó thực sự là kết quả của việc một cặp đôi ngôi sao K-pop đứng ra nói công khai rằng những hợp đồng này là lố bịch: 'Tôi ngủ hai tiếng mỗi đêm. Tôi không muốn đi tới các show diễn đó. Nhưng nếu tôi không xuất hiện, tôi sẽ bị phạn và tôi bị mắc kẹt cho tới khi tôi 30 tuổi, bởi các hợp đồng này là quá dài'," Waite nói. Họ gọi điều khoản đó là 'hợp đồng nô lệ'."
Làn sóng Hàn Quốc
Nhưng K-pop càng trở nên thành công thì giới chức lại càng trở nên quan tâm."Các lãnh đạo doanh nghiệp và các lãnh đạo chính trị ở Hàn Quốc đang tìm cách cần thiết nhằm mở rộng sang các lĩnh vực khác," Yung Lee, Giáo sư Xã hội học tại Đại học California, Berkeley, người đã viết về K-pop, nói.
"Điều duy nhất mà giới trẻ đặc biệt hay nhắc đến là kịch Nam Hàn hoặc nhạc pop Nam Hàn."
Chính phủ bắt đầu hỗ trợ cho ngành công nghiệp âm nhạc, cho mảng này được hoãn thuế. Họ trao tiền cho các học viện đào tạo để tăng cao tính phổ biến của dòng nhạc này, và trao tiền cho các đại sứ quán nước ngoài để họ quảng bá các nhóm nhạc Hàn. Đây là cách làm hiệu quả, và nó đã đem về những mối làm ăn lớn.
Nhưng, như Lee chỉ ra, đó không phải là tất cả.
"Tất nhiên là tác động của việc này, không phải là nói về tiền bạc mà là về mức độ được yêu thích và mở rộng tầm ảnh hưởng của Nam Hàn, hay còn gọi là quyền lực mềm, ra nước ngoài."
Thậm chí còn có một từ riêng dùng để chỉ làn sóng văn hoá Hàn Quốc này: Hallyu. Và K-pop đã trở thành tâm diểm cho rất nhiều các ngành công nghiệp ăn theo khác, chẳng hạn như dịch vụ làm đẹp.
Bản quyền hình ảnhGetty Images"Tôi nghĩ là phần lớn thanh thiếu niên Hàn Quốc đều ít nhiều có can thiệp dưới hình thức này hoặc hình thức khác vào khuôn mặt hoặc cơ thể người họ. Cho nên đó là thứ thực sự đang làm thay đổi Hàn Quốc, và tôi e là đó không phải lúc nào cũng là thay đổi tốt."
Ông tin rằng nó đem lại cho xã hội truyền thống Nam Hàn chứng lãng quên văn hoá. "Điều đó thực sự tăng tốc trong vài thập niên gần đây, và K-pop là một phần của tiến trình thay đổi ghê gớm trong xã hội Nam Hàn," Lee nói.
Với thay đổi đó và sự khẩn cấp trong một số vụ bê bối nghiêm trọng, nỗi lo lắng hiện nay là điều đó sẽ làm xấu đi thương hiệu Hàn Quốc. Và điều đó có thể sẽ trở thành thế tiến thoái lưỡng nan cho chính phủ.
"Họ có thể làm được gì? Họ đã cưỡi lên lưng cọp rồi và hầu như là bị trói buộc với nó vào lúc này, và họ đã đầu tư quá nhiều danh tiếng của Nam Hàn vào K-pop," Lee nói. "Cho nên họ không có lựa chọn nào khác vào lúc này, ngoài việc phải tiếp tục đầu tư, tiếp tục tìm cách khống chế con cọp mà họ đã trót leo lên lưng."
Vậy thì làm thế nào mà K-pop đã chinh phục được thế giới? Là nhờ vào thiết kế thông minh và hoạt động marketing vô cùng khôn khéo. Nhưng với một ban nhạc K-pop thì còn có nhiều hơn thế. Đó là sự thể hiện văn hoá Hàn Quốc, và chính phủ quá đỗi vui mừng lợi dụng sự thành công của K-pop.
Tuy nhiên, những phần cấu thành nên sản phẩm K-pop là con người, mà có những đối tượng chỉ mới 10 tuổi.
Họ có thể phải chịu đựng thứ bị gọi là 'các hợp đồng nô lệ' và chế độ luyện tập hàng ngày hà khắc. Vào thời điểm đen tối nhất, văn hoá K-pop đã bị cáo buộc là liên quan tới các vụ bê bối. Đó không phải là phương diện của Nam Hàn mà chính phủ muốn quảng cáo.
Toàn bộ những thứ này có thể sẽ không ảnh hưởng tới việc bán nhạc. Nhưng đó là cái giá nặng nề phải trả để K-pop chinh phục thế giới.
Bài tiếng Anh đã đăng trên BBC Culture.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten