Phạm Duy xuôi tay về đất mẹ bao dung
Nói về sáng tác, không ai có thể chê Phạm Duy. Còn nói về
đời thường, không phải ai cũng khen Phạm Duy.
14h30 ngày 27/1/2013, trái tim nhạc sĩ Phạm Duy đã ngừng đập ở
tuổi 93. Con người tài hoa, đa tình và luôn theo đuổi tận hưởng cuộc sống ấy
chắc chắn sẽ còn tốn nhiều giấy mực bàn luận của thế hệ sau.
Nói về sáng tác, không ai có thể chê Phạm Duy. Còn nói về đời
thường, không phải ai cũng khen Phạm Duy. Phải chăng, những giai điệu nồng nàn
luôn réo gọi trong tâm hồn, khiến Phạm Duy chênh chao giữa những thái cực đối
nghịch? Bây giờ Phạm Duy xuôi tay cùng đất mẹ bao dung, thanh thản như mọi người
con của nòi giống Lạc Hồng!
Nhạc sĩ Phạm Duy. |
Sau 30 năm tha hương, năm 2005, Phạm Duy trở về Việt Nam và lặng
lẽ chinh phục lại những khán giả trẻ tuổi hơn, khó tính hơn. Sự nghiệp âm nhạc
của Phạm Duy khởi đi từ bài hát Gươm tráng sĩ viết năm 1944, lúc 23
tuổi. Những sáng tác đầu tay của Phạm Duy như Cây đàn bỏ quên hoặc
Khối tình Trương Chi đều có màu sắc bị ảnh hưởng bởi dòng nhạc tiền
chiến. Khi hòa nhập với kháng chiến chống Pháp, từ năm 1947, Phạm Duy đưa chất
liệu dân ca vào ca khúc và thành công vượt trội với Nương chiều,
Quê nghèo, Tình hoài hương, Đố ai, Nụ tầm
xuân…
Vì những khúc quanh lịch sử, một giai đoạn dài tác phẩm của Phạm
Duy không được phổ biến. Thế nhưng, hơn 1.000 ca khúc chia làm nhiều thể loại
phong phú như tình ca, trường ca, rong ca, đạo ca, thiền ca, tâm ca, tục ca…
hoàn toàn chứng minh được một tầm vóc vạm vỡ của Phạm Duy trong nền âm nhạc nước
nhà! Cũng đáng mừng, là nhiều ca khúc Phạm Duy sau khi được cho phép hát lại như
Ngày trở về, Đưa em tìm động hoa vàng, Ngày xưa Hoàng
thị, Kiếp nào có yêu nhau… nhanh chóng được công chúng yêu thích.
Khi bày tỏ thái độ ủng hộ nhạc sĩ Phạm Duy về sinh sống tại quê hương, công ty
văn hóa Phương Nam đã mua độc quyền toàn bộ sáng tác của ông với bản hợp đồng
trị giá 400 nghìn USD!
Tuy không làm thơ, nhạc sĩ Phạm Duy được xem là một "phù thủy"
phổ thơ thành ca khúc. Nhiều bài thơ đã có chỗ đứng, được Phạm Duy phổ nhạc khá
hay như Ngậm ngùi của Huy Cận hoặc Màu tím hoa sim của Hữu
Loan. Và có nhiều bài thơ tương đối bình thường, được Phạm Duy phổ nhạc rất hay
như Thuyền viễn xứ hoặc Thà như giọt mưa.
Nhạc sĩ Phạm Duy là con trai của nhà văn Phạm Duy Tốn. Kết hôn
với ca sĩ Thái Hằng, Phạm Duy cũng sinh ra những người con nghệ sĩ như Thái
Thảo, Thái Hiền, Duy Minh, Duy Cường… Riêng con trai trưởng của nhạc sĩ Phạm Duy
là ca sĩ Duy Quang đã
mất vào tháng 12/2012 hưởng thọ 62 tuổi, khi người cha đang nằm trên giường
bệnh.
Nhạc sĩ Phạm Duy từng xuất bản hồi ký. Thế nhưng, những lời tự
bộc bạch của ông không hẳn đã phác thảo đầy đủ cuộc đời ông. Ánh mắt Phạm Duy đã
khép lại, âm nhạc Phạm Duy còn bay đi, và dư luận về Phạm Duy có lẽ vẫn còn tiếp
tục với những cung bậc khác nhau!
Lê Thiếu
Nhơn
TP HCM, chiều 27/1/2013
TP HCM, chiều 27/1/2013
Tin liên quan
Nhạc sĩ Phạm Duy
'VN hai câu nói sau cùng khi lìa đời'
Cập nhật: 09:56 GMT - thứ
ba, 29 tháng 1, 2013
Thùy dương rũ bến tơi bời
Làn mây hồng pha rán trời
Sóng Đà giang thuyền qua xứ người…
Lời ca theo tôi trên một hành trình vô định. Cho đến khi tới được Hoa Kỳ và biết rằng nhạc sĩ Phạm Duy, tác giả của “Thuyền viễn xứ”, cũng đã bỏ nước ra đi.
Với ông, đó là một lần nữa bỏ quê hương, sau lần rời Bắc vào Nam sinh sống hơn 20 năm trước đó. Lần xa quê này ông chỉ mang theo được người bạn đời là ca sĩ Thái Hằng và những cô con gái là Thái Hiền, Thái Thảo và Thái Hạnh, còn các con trai Duy Quang, Duy Minh, Duy Hùng, và Duy Cường đều kẹt lại.
Nơi quê người, khởi đầu định cư ở Pensacola, tiểu bang Florida. Sau một thời gian ngắn Phạm Duy đưa gia đình về Midway City – mà ông gọi là “Thị trấn Giữa đàng” – nằm ngay cạnh Westminster, thủ phủ của người Việt ở miền nam California. Ở đó gia đình Phạm Duy thường đi rong hát xẩm, là cách gọi của ông khi nói về những chuyến ôm đàn đi hát cho đồng hương ở Mỹ nghe.
Những năm ở nước ngoài Phạm Duy viết được một số ca khúc và đã thu âm vào những băng, đĩa nhạc: Ngục ca, Bầy chim bỏ xứ, Rong ca, Thiền ca, Hàn Mặc Tử ca.
Sống đời lưu vong ông luôn hướng về quê nhà. Năm 1978 ông viết lên ca khúc “Ở bên nhà em không còn đứng chờ đợi anh” là những cảm xúc sâu lắng được nhiều người tị nạn chia sẻ:
Ở bên nhà đôi môi mềm thu vạn tủi oán
Ở bên này sống với ác mộng
Từng đêm ngày anh ra biển rộng khóc thương em.
Hai lần phải bỏ quê hương ra đi được ông ghi lại trong ca khúc: “54 cha bỏ quê, 75 con bỏ nước”:
Một ngày 54, cha lìa quê hương
Lánh Bắc vô Nam, cha muốn xa bạo cường
Một ngày 75, đứng ở cuối đường
Loài quỷ dữ xua con ra đại dương!...
Một ngày 75, con bỏ hết giang sơn
Hai mươi năm tình, yêu người yêu cuộc sống
Giờ nơi nước mình niềm đau thay nỗi vui
Sài Gòn đã chết rồi, phải mang tên xác người…
Đời hai lần ta bỏ quê bỏ nước
Phải nuôi ngày sau về ôm Tổ Quốc.
Đầu năm 2004 trong một cuộc phỏng vấn dành cho người viết bài này, khi hỏi cảm nhận và so sánh giữa bỏ quê hương ra đi trong “Thuyền viễn xứ” và “54 cha bỏ quê, 75 con bỏ nước”, Phạm Duy từ chối trả lời câu hỏi này như để tránh rắc rối cho việc nhạc sĩ đang chuẩn bị chuyến trở về sống hẳn ở cố hương.
Sau ba mươi năm lưu vong, tháng 5-2005 Phạm Duy đã “về ôm tổ quốc”. Quyết định của ông được nhà nước Việt Nam hoan nghênh. Một số người Việt hải ngoại lên án ông.
"Một ngày 54, cha lìa quê hương Lánh Bắc vô Nam, cha muốn xa bạo cường Một ngày 75, đứng ở cuối đường Loài quỷ dữ xua con ra đại dương!..."
Phạm Duy, lời bài hát '54 cha bỏ quê, 75 con bỏ
nước'
Với cả ngàn bài ca, núi nhạc của Phạm Duy sừng sững như dãy Trường Sơn mà người Việt nào cũng thấy bóng hình mình ẩn hiện trên đó. Đó là “Bà mẹ quê”, “Em bé quê” là “Tuổi ngọc”, Tuổi biết buồn”. Đó là đồng lúa, là tà áo dài, vòng quay xe đạp, là mảnh áo nâu, là quang gánh trên vai. Không như Trịnh Công Sơn viết về thân phận và huyền thoại quê hương trong một giai đoạn chiến tranh nhất định, nhạc Phạm Duy dạt dào tình yêu quê hương, nổi bật với những hình ảnh thật gần gũi với mọi người. Hãy nghe ông viết về đất nước:
Quê hương tôi có con sông đào xinh xắn
Nước tuôn trên đồng vuông vắn
Lúa thơm cho đủ hai mùa
Dân trong làng trời về khuya vẳng tiếng lúa đê mê.
Quê hương ơi bóng đa ôm đàn em bé
Nắng trưa im lìm trong lá
Những con trâu lành trên đồi nằm mộng gì
Chờ nghe tôi thổi khúc sáo chơi vơi…
Không nhạc sĩ nào đã đưa sông nước, đồng lúa, trâu cày, bóng đa đầu làng vào lòng người một cách êm đềm và tình tự như Phạm Duy để rồi những ai sống xa quê hương khi nghe mà không thương, không nhớ.
Hay như hình ảnh tà áo dài, chiếc xe đạp của tuổi thơ sao thật dễ thương:
Cho em đi mùa xuân tới rồi
Mặc vào người rồi ra
Ngồi lạy chào mẹ cha
Hàng lụa là thơm dáng tiểu thơ.
Xin cho em môt chiếc xe đạp
Xe xinh xinh để em đi học
Từng vòng từng vòng xe
Là vòng đời nhỏ bé
Đạp bằng bàn chân gót đỏ hoe.
Ca từ của ông vẽ lên quê hương, lịch sử nước nhà như một bức hoạ đẹp tuyệt vời qua trường ca “Con đường cái quan”:
Tôi đi từ Ải Nam Quan sau vài ngàn năm lẻ
Chia đôi một họ trăm con đã lên đường…
Về Hà Tiên ta tiễn Chúa ra đảo khơi
Về Cà Mau ta đốt biết bao lửa vui.
Nhạc Phạm Duy đến với tôi vào những năm giữa thập niên 1960 khi còn học cấp 2. Đầu tiên là tiếng dân ca “Qua cầu gió bay” với nét vui đùa, là “Giọt mưa trên lá” mang mang buồn, trước khi biết rung động theo những bóng hình ở sân trường, biết mơ mộng một mối tình vu vơ qua “Nghìn trùng xa cách”, “Thà như giọt mưa”, “Trả lại em yêu”, “Còn chút gì để nhớ”, “Con đường tình ra đi”, “Nha Trang ngày về”, “Tóc mai sợi vắn sợi dài”…
Khi có nhận thức và hiểu biết về lịch sử nước nhà, về văn hoá dân tộc thì nhạc Phạm Duy như xoáy xoay vào hồn với trường ca “Mẹ Việt Nam”, trường ca “Con đường cái quan” với 10 bài “Đạo ca” với bài “Tình ca” bất hủ:
Tôi yêu tiếng nước tôi
Từ khi mới ra đời người ơi
Mẹ hiền ru những câu xa vời…
Bốn nghìn năm ròng rã buồn vui
Khóc cười theo mệnh nước nổi trôi…
Trong nửa thế kỉ qua, nhạc Phạm Duy đã theo bước chân người Việt đi khắp nơi với yêu thương qua những cuộc tình, với quê hương biết bao niềm nhớ, với tình tự dân tộc nơi quê người hay ngay cả trên quê hương đã sinh ra ông, dù vẫn còn những ngăn cấm.
Nhạc sĩ Phạm Duy tên thật Phạm Duy Cẩn, sinh ngày 5-10-1921 tại phố Háng Cót, Hà Nội và qua đời tại Sài Gòn hôm 27-1-2013, thọ 93 tuổi.
Như thế ông đã trọn vẹn với ước nguyện thể hiện khi ông viết bản đồng ca – mà ông gọi là chung khúc “Việt Nam, Việt Nam” – trong trường ca “Mẹ Việt Nam” đã được rất nhiều người Việt biết đến:
Việt Nam, Việt Nam nghe từ vào đời
Việt Nam, hai câu nói bên vành nôi
Việt Nam nước tôi…
Việt Nam, Việt Nam tên gọi là người
Việt Nam hai câu nói sau cùng khi lìa đời.
Năm 1995, trong dịp đến Đại học Berkeley nói chuyện với sinh viên nhạc sĩ Phạm Duy đã phát biểu: "Nhạc của tôi đi vào lòng người thì dễ, nhưng đi vào lòng ông Đỗ Mười sao khó thế!”. Lúc đó ông Đỗ Mười là Tổng Bí thư Đảng Cộng sản Việt Nam.
Mười tám năm sau, hầu hết nhạc của ông dường như vẫn chưa dễ gì lọt được vào lòng giới lãnh đạo Hà Nội.
Dù ông đã hồi tịch, được cấp chứng minh nhân dân, mua nhà ở. Dù ông đã nhiều lần phát biểu hết lòng ca ngợi chính sách hoà giải của nhà nước, nhưng cho đến lúc nhắm mắt lìa trần, gia tài âm nhạc của Phạm Duy với cả ngàn bài ca cũng mới chỉ có chưa đến 100 bài được phép phổ biến trong nước.
Tác giả hiện dạy đại học cộng đồng và là một nhà báo tự do sống tại vùng Vịnh San Francisco. Độc giả có thể đọc bài phỏng vấn nhạc sĩ Phạm Duy trên Blog Buivanphu.
http://www.bbc.co.uk/vietnamese/forum/2013/01/130129_bui_van_phu_viet_ve_pham_duy.shtml
Nhạc sĩ Phạm Tuyên tri ân Phạm Duy
Cập nhật: 13:25 GMT - thứ
hai, 28 tháng 1, 2013
Tri ân nhạc sĩ Phạm Duy (1921-2013), một đồng nghiệp
của ông nhưng nhạc sĩ thuộc dòng nhạc cách mạng, ông Phạm Tuyên nói
“một thế hệ vẫn chịu ảnh hưởng” của Phạm Duy.
Phạm Tuyên, sinh năm 1930, hiện đang sống ở Hà Nội, từng nói “không nên quá
đề cao” nhạc Phạm Duy, khi đêm diễn “Ngày trở về” được phép tổ chức ở Hà Nội
tháng Ba 2009.“Âm nhạc của nhạc sĩ Phạm Duy trước kia, thế hệ tôi cũng chịu ảnh hưởng,” ông Phạm Tuyên cho biết đã gặp nhạc sĩ Phạm Duy hai lần hồi năm ngoái.
Khi được hỏi lại về những khen chê khác nhau quanh việc về nước của ông Phạm Duy, nhạc sĩ Phạm Tuyên trả lời “cuộc đời mỗi người đều nhiều gian truân”.
“Khi anh Phạm Duy ra nước ngoài, lúc ấy lo cho cuộc sống gia đình, cũng gặp nhiều khó khăn nên viết cái nọ, cái kia.”
“Nhưng những bài anh viết về quê hương đất nước, vẫn để lại trong ký ức chúng tôi rất nhiều.”
Nhạc sĩ Phạm Tuyên nói về Phạm Duy
Nhạc sĩ cách mạng khen ngợi ảnh hưởng của nhạc sĩ Phạm Duy
vừa qua đời, mặc dù từng nói 'không nên quá đề cao' nhạc Phạm Duy.
Bạn cần mở JavaScript lên và cài phần mềm Flash
Player mới nhất để nghe/xem.
‘Quá khứ tội lỗi’
Nhạc sĩ Trọng Bằng khi đó nói “quá khứ đối với dân tộc của Phạm Duy là một tội lỗi”.
Còn nhạc sĩ Hồng Đăng nhắc lại “trong giai đoạn đầu kháng chiến, nhạc sỹ Phạm Duy là một trong những nhạc sỹ có ý thức khai thác vốn dân ca, đưa chất liệu dân ca vào sáng tác mới”.
"Bài nào nói về tinh thần yêu nước, như Bà mẹ Gio Linh, vẫn có sức sống trong đời sống âm nhạc dân tộc."
Phạm Tuyên
Đây là đoạn nhắc đến sự kiện Phạm Duy sau khi đi kháng chiến được sáu năm thì bỏ về Hà Nội là vùng Pháp chiếm khi đó.
Sau 1954, ông cũng đưa gia đình vào miền Nam, điều đối với hệ thống cộng sản tại miền Bắc khi đó là bị gọi là 'đi theo địch'.
Ông Hồng Đăng bức xúc: “Rất nhiều người phàn nàn là tác phẩm của Phạm Duy như thế mà báo chí tâng bốc, đề cao đến mức y như là nhân vật số một của âm nhạc Việt Nam.”
“Bởi lẽ tìm tòi trong âm nhạc của Phạm Duy cũng chỉ có hạn thôi, trong khi đó tìm tòi về mặt sáng tạo âm nhạc ở trong nước ta có rất nhiều tài năng, nhiều khả năng.”
Nhưng nói chuyện với đài BBC hôm 28/1/2013, ba năm sau tranh cãi này, nhạc sĩ Phạm Tuyên dường như có thay đổi trong suy nghĩ.
Ông nói “lúc anh ấy về, tôi rất là vui”.
“Một thế hệ vẫn chịu ảnh hưởng nhạc anh Phạm Duy. Những năm cuối đời khi anh về Việt Nam, những bài biểu diễn ở TP. HCM người ta vẫn nhắc đến.”
“Bài nào nói về tinh thần yêu nước, như Bà mẹ Gio Linh, vẫn có sức sống trong đời sống âm nhạc dân tộc,” nhạc sĩ Phạm Tuyên kết luận.
Thêm về tin này
http://www.bbc.co.uk/vietnamese/vietnam/2013/01/130128_phamtuyen_phamduy.shtml
GS Trần Quang Hải: “Nhạc Phạm Duy gắn liền với lịch sử Việt Nam”
Nhạc sĩ Phạm Duy
DR
Nhạc của Phạm Duy dễ đi vào lòng người chính là nhờ những sáng tác của ông dựa trên âm hưởng của nhạc dân tộc và những sáng tác đó gắn liền với vận mệnh nổi trôi của đất nước Việt Nam qua mỗi thời kỳ, từ thời kháng chiến, thời nội chiến cho đến thời hòa bình.
Nói chung, nhạc của Phạm Duy xứng đáng là một mẫu mực của thế hệ những người sáng tác nhạc hiện nay. Đó chính là điều mà giáo sư âm nhạc dân tộc học, nhạc sĩ Trần Quang Hải ở Paris nhấn mạnh khi trả lời phỏng vấn RFI Việt ngữ hôm nay.
Nói chung, nhạc của Phạm Duy xứng đáng là một mẫu mực của thế hệ những người sáng tác nhạc hiện nay. Đó chính là điều mà giáo sư âm nhạc dân tộc học, nhạc sĩ Trần Quang Hải ở Paris nhấn mạnh khi trả lời phỏng vấn RFI Việt ngữ hôm nay.
Phạm Duy, ngày rời đất Mỹ Wednesday, January 30, 2013 11:47:01 AM
Hình: Benjamin Vũ/Người
Việt
Hình ảnh của 8 năm trước, ngày 16 tháng Năm,
2005, nhạc sĩ Phạm Duy rời căn nhà của mình ở thành phố Midway City, miền Nam
California trở về Việt Nam, và rồi qua
đời ở Sài Gòn hôm 27 Tháng Giêng, năm 2013.
Chuyến đi mà theo lời Phạm Duy
là: “Ðã được chuẩn bị như một cuộc chạy nước rút mà hôm nay là ngày kết thúc.'
'Qui cố hương' trong một tâm trạng 'bình thản.'
Trả
lời phỏng vấn của phóng viên Phạm Phú Thiện Giao (nay là chủ bút báo Người
Việt), Phạm Duy cho biết: “Tôi sẽ ở tại Sài Gòn, vì đó là nơi tôi đã ra
đi.”
Ngồi
nơi chiếc sofa quen thuộc, nơi ông đã từng ngồi trong gần 30 năm qua, nhạc sĩ
nhìn quanh lại căn nhà lần cuối trước khi lên đường về lại Việt Nam. Vài
giờ trước khi lên đường, ông gởi cho các bạn hữu một email với dòng chữ lớn:
“Adieu Midway City...” (Vĩnh Biệt Midway City) kèm theo bản nhạc “Tỳ Bà Hành” do
ông vừa sáng tác.
Nhạc sĩ Phạm Duy
và phóng viên ảnh Benjamin Vũ tại căn nhà mà nhạc sĩ đã sống trong gần 30
năm.
Nhạc sĩ Phạm Duy tại phi trường
LAX, nơi vài giờ nữa ông lên chuyến bay của hãng hàng không Eva lúc một giờ
khuya.
Nhạc sĩ Phạm Duy xem lại hành
trình chuyến bay của mình, ông tới Sài Gòn lúc 9 giờ 45 phút sáng 17 Tháng Năm,
2005.
Những
cái vẫy tay tạm biệt Phạm Duy, ông đã rời đất Mỹ trở lại Việt Nam và không bao
giờ quay lại nữa.
|
Geen opmerkingen:
Een reactie posten