dinsdag 21 november 2017

Những đất nước... 'khinh' tiền mặt : Hà Lan+Thuỵ Ðiển. + Somaliland, xứ..."mù chữ" không xài tiền mặt, chỉ xài "Tiền... điện thoại di động" đầu tiên trên thế giới

Những đất nước 'khinh' tiền mặt

Lauren Comiteau

Bố tôi, người từng là nhà buôn chứng khoán ở Phố Wall, luôn bảo tôi rằng 'tiền mặt là vua' và nên giữ tiền mặt trong tay khi kinh tế đi xuống.

Nhưng ở Hà Lan, tiền mặt không được trọng dụng. Ở nhiều nơi, nó không còn được xem là một hình thức thanh toán chính thức. Ngày càng nhiều cửa hàng thực phẩm, tiệm làm bánh ở Hà Lan chỉ nhận thẻ. Một số cửa hàng bán lẻ còn cho rằng việc dùng tiền mặt là thiếu trong sạch và không an toàn.
Tôi đã thử cất thẻ ngân hàng của mình và thử xem mình có thể dùng tiền mặt được tới mức nào. Kết quả: Không được bao nhiêu. Những khoản chi phí lớn như tiền thuê nhà và tiền điện thoại đều hoàn toàn không thể thanh toán bằng tiền mặt.
Tôi đã bắt gặp phải những phản ứng bối rối và thậm chí là sự phản đối.
"Tôi không thể nhớ lần cuối mình nhận tiền mặt là khi nào," Marielle Groentjes, người làm quản lý căn hộ cho Hoen Proerty Mangement BV, công ty quản lý căn hộ của tôi, nói. "Chúng tôi không thích giữ tiền mặt trong văn phòng, chúng tôi không có két sắt, và ngân hàng sẽ tính phí nếu bạn nộp tiền mặt vào tài khoản."
Thế nhưng những món đồ nhỏ nhỏ, ít tiền là điều làm tôi đau đầu nhất. Tôi không những không thể mua thực phẩm tươi ở Marqt mà còn phải xếp hàng hàng dài ở khu vực thanh toán bằng tiền mặt và nhìn những người khác thanh toán bằng thẻ một cách nhanh chóng.
Khi tôi tìm cách mua sandwich cá thu ở cửa hàng Vlaams Broodhuys, tôi bị từ chối thanh toán bằng tiền mặt. Tôi còn không thể dùng tờ euro để trả tiền đỗ xe ở hầu như tất cả mọi nơi trong thành phố.
"Tiền mặt là thứ cổ hủ, nhưng nó sẽ vẫn tồn tại," Michiel van Doeveren, một cố vấn chính sách cao cấp tại ngân hàng trung ương Hà Lan, DNB, nói. Tuy nhiên ông cũng chỉ ra rằng những khâu hậu cần xung quanh các khoản thanh toán bằng tiền mặt tốn kém hơn rất nhiều so với việc thanh toán thẻ. "Nền kinh tế điện tử cần phát triển. Chúng ta cần khuyến khích các hình thức thanh toán hiệu quả hơn."

Làm sao để kiếm tiền?

Số lượng các khoản thanh toán điện tử ở các cửa hàng và siêu thị tại Hà Lan đã vượt lên các khoản thanh toán tiền mặt lần đầu tiên vào năm 2015: 50% bằng thẻ ghi nợ, 49,5% thanh toán bằng tiền mặt và 0,5% bằng thẻ tín dụng.
Một liên minh các ngân hàng ở Hà Lan và các nhà bán lẻ muốn tăng tỷ lệ thanh toán điện tử lên 60% từ nay đến 2018. Ho cho biết các khoản thanh toán phi tiền mặt rẻ, an toàn và tiện lợi hơn.

Image caption Sự trỗi dậy trong hoạt động mua bán trực tuyến và dùng thẻ khiến các khoản chi trả bằng tiền mặt giảm mạnh ở nhiều quốc gia

Cũng giống như Hà Lan, Thuỵ Điển cũng đang là một trong các nước dẫn đầu trong việc hạn chế các khoản thanh toán bằng tiền mặt. Thế nhưng không phải ai cũng hoan nghênh việc này.
"Đây là một vấn đề nghiêm trọng. Các doanh nghiệp nhỏ phải đối mặt với chi phí lớn nếu họ muốn nộp tiền mặt trong ngân hàng," Guido Carinci, chủ tịch hiệp hội các doanh nghiệp nhỏ, TOMER, nói. Carinci cho rằng tình hình hiện nay rất 'tồi tệ' và cho biết ông phải trả 300 krona (khoảng 35 đôla) mỗi tháng cho một công ty chỉ để nộp tiền mặt vào tài khoản ngân hàng.
Điều mấu chốt là tỷ lệ lợi nhuận. Ông cho biết các ngân hàng Thuỵ Điển kiếm hàng triệu krona mỗi năm từ phí giao dịch đối với các khoản thanh toán điện tử. Trong khi đó họ không kiếm dược đồng nào từ giao dịch bằng tiền mặt. Điều này khiến các ngân hàng không có động cơ chấp nhận tiền mặt.
Nhiều cửa hàng tại Thuỵ Điển thậm chí còn gỡ bỏ quầy thu ngân do lo ngại về chi phí cũng như vấn đề an ninh xung quanh các giao dịch bằng tiền mặt. Trong số này bao gồm công ty viễn thông khổng lồ Telia - vốn từng chấp nhận tiền mặt tại 86 cửa hàng của mình hồi năm 2013.
Các xe buýt tại Thuỵ Điển đã không còn nhận tiền mặt từ hành khách trong nhiều năm nay. Ngay cả những người bán báo lẻ vô gia cư cũng chỉ chấp nhận thanh toán điện tử hoặc qua điện thoại.
Vấn đề này trở nên nghiêm trọng đến nỗi nhiều người dân Thuỵ Điển không biết làm gì với khối tiền mà các ngân hàng không muốn nhận.

Văn hoá chung

Tuy nhiên các quốc gia khác ở châu Âu và trên thế giới có cái nhìn khác nhau về tiền mặt.
Nhiều nền văn hoá vẫn do dự trong việc từ bỏ tiền mặt, trong đó có Đức. Một nghiên cứu gần đây do ngân hàng trung ương của nước này thực hiện cho thấy người tiêu dùng tin rằng việc sử dụng tiền mặt giúp họ kiểm soát chi tiêu tốt hơn.
Tại Đức, hơn 75% các khoản thanh toán vẫn bằng tiền mặt. Tại Ý, tỷ lệ này lên tới 83%.

Image caption Một nhân viên tại cửa hang M-Pesa ở Nairobi, Kenya, nơi dịch vụ thanh toán bằng dịch vụ di động nay được áp dụng trong hàng triệu giao dịch (Hình: Trevor Snapp/Bloomberg/Getty Images)

Hoa Kỳ - quốc gia mới chỉ sử dụng thẻ tín dụng được cấy chip điện tử hồi năm ngoái, trễ hơn các nước châu Âu một thập kỷ - cũng đang bắt đầu tiến tới việc hạn chế tiền mặt. Hồi tháng Giêng, nhiều chi nhánh của chuỗi nhà hàng Sweetgreen đã không còn chấp nhận tiền mặt, trong đó bao gồm chi nhánh ở Phố Wall.
"Tôi rất ngạc nhiên," Persephone Zill, một cư dân New York, nói. "Tôi nghĩ điều này là do những người trẻ tuổi ở Phố Wall đang sử dụng ứng dụng trên điện thoại thông minh như Apple Pay để chi trả. Con gái tôi dùng ứng dụng Venmo cho tất cả mọi thứ. Nó làm tôi cảm thấy già cả và lạc hậu."
Sự phát triển của công nghệ điện thoại di động cũng làm các ngân hàng ở châu Phi bắt đầu xa lánh tiền mặt. Tại Kenya và Tanzania, hệ thống ngân hàng di động M-Pesa giúp hàng triệu người chi trả, mua gia súc hay thậm chí trả tiền đi chợ bằng điện thoại di động.

Bị ruồng bỏ

Về phương diện cá nhân, tôi thực sự không thích việc các chi phí liên quan tới tiền mặt ngày càng chuyển sang đổ lên đầu những người như tôi nhiều hơn. Thế nhưng tôi vẫn đi đến ngân hàng ở địa phương để tìm bọc đồng xu.
Tại chính ngân hàng của mình, tôi phải chịu khoản phí 5,38 đôla mỗi lần nộp tiền vào tài khoản sau sáu giao dịch đầu tiên mỗi năm. Nhìn con gái mình đếm từng đồng xu tiết kiệm được, tôi nhận ra những lần gửi tiền kiệm thế này sẽ làm bay hết số tiền xu của cô bé.
"Xin lỗi ông?" người nhân viên ngân hàng mở hỏi tôi, mắt mở to. Tôi cố gắng giải thích rằng đây là những ống giấy tôi dùng để phân loại tiền xu khi còn nhỏ.
Cô ta không hiểu và nói với tôi rằng cô chỉ mới 25 tuổi.
Điều này khiến tôi nghĩ rằng những vấn đề xoay quanh tiền mặt sẽ tự biến mất trong vài chục năm nữa, khi một thế hệ mới ra đời.
Bài tiếng Anh đã đăng trên BBC Capital.

Quay lại đầu

http://www.bbc.com/vietnamese/culture_social/2016/10/161006_the-countries-where-cash-is-on-the-verge-of-extinction_vert_cap

Somaliland, xứ sở tiền mặt không còn tồn tại

Mathew Vickery BBC Future

Somaliland, một nước cộng hòa tuyên bố tự trị ở Đông Phi, là quốc gia đang phải đối mặt với tình trạng tỷ lệ mù chữ cao và nền kinh tế bị tàn phá sau nội chiến.

Nhưng nơi này có thể trở thành một trong những xã hội đầu tiên trên Trái Đất không còn sử dụng tiền.
Một nhóm người tụ tập vòng quanh một trong những căn lều bằng gỗ đầy màu sắc trên một con đường lớn ở Hargeisa, Somaliland, la hét và tranh luận chất lượng của lá khat - một loại ma túy nhẹ giống với cà phê và cocaine - mà họ vừa được người bán hàng vội vã trao tay.
Nhịn ăn sáng trong bao lâu thì đủ tiền mua nhà?
Người thức khuya dễ tự sát?
Đừng 'sống thật' ở chốn công sở?
Khách hàng đến và đi, túm lấy từng bó lá xanh loại cây hợp pháp này, vốn được xem là đủ tốt, sau đó họ nhập các con số vào điện thoại và mau lẹ chuồn đi nhanh như khi xuất hiện.
"Chúng tôi cần phải làm mọi thứ thật nhanh, và trả tiền mặt ở đây thì chậm quá," Omar, một người bán lá khat cho biết khi ông nhai loại lá màu xanh này. "Mọi người an tâm hơn nếu họ có thể mua lá khat thật nhanh."
Không có món tiền mặt nào được trao đổi, và cũng không ai thấy có tấm thẻ tín dụng nào. Nhưng khách hàng không được phát lá khat miễn phí, họ trả tiền bằng cách sử dụng điện thoại di động, chuyển tiền trên con đường đầy bụi ở Somali chỉ vài giây với thêm chút chi phí từ điện thoại di động và vài con số.

Đất nước Somaliland không có nhiều thứ dẫn đầu thế giới, nhưng chi trả không xài tiền mặt có lẽ là một trong những thứ họ đang tiên phong.
Không ai xài tiền mặt
Quốc gia tuyên bố tự trị này đã tách ra từ Somalia từ năm 1991 nhưng vẫn chưa được cộng đồng quốc tế công nhận. Nơi đây trở thành một trong những quốc gia đầu tiên sử dụng cách chi trả không dùng tiền mặt.
Từ 35 tuổi trở đi là cuộc đời xuống dốc?
Tiết kiệm tiền bằng cách nhìn 'thế giới vô hình'
Ở sạch mau chết?
Dù trong một căn lều bên đường hay siêu thị ở thành phố Hargeisa, chi trả qua điện thoại nhanh chóng đã trở thành chuẩn mực của quốc gia này.
"Hầu hết mọi người giờ đều chi trả qua điện thoại," Omar nói, trong lúc ông đang chuyển tiền từ điện thoại ở tay kia. "Như vầy dễ dàng hơn nhiều."
Trong khi các quốc gia phát triển và đang phát triển đang dần chuyển qua thanh toán không dùng tiền mặt bằng điện thoại hoặc các loại thẻ contacless, tức loại thẻ chỉ cần chạm vào máy đọc thay vì phải cắm thẳng vào khe của máy đọc thẻ, thì động cơ khiến Somaliland chọn phương thức thanh toán này là hoàn toàn độc đáo.

Việc chuyển dần sang không xài tiền mặt một phần vì tình trạng mất giá rất nhanh của đồng shilling của Somaliland, đồng tiền từ nước cộng hoà ly khai này giờ đây có tỷ giá trao đổi 1 đô la Mỹ ăn 9.000 shilling. Vài năm trước, tỷ giá chỉ bằng một nửa con số này.
Somaliland tách ra từ Somali từ năm 1991 khi cuộc nội chiến tàn khốc ở quốc gia này bắt đầu - xung đột kéo dài trong nhiều hình thức khác nhau đến tận ngày nay.
Năm con số quyết định 100 năm tới
Thị trấn ma sau cơn lốc săn kim cương Namibia
Đồng tiền shilling cũng bắt đầu rơi vào tình trạng hỗn loạn. Được đưa vào sử dụng năm 1994, đồng shilling được coi như vũ khí tài chính và chiến tranh trong khu vực chống lại các nhóm vũ trang, và sau đó đồng tiền này được in theo yêu cầu của các quan chức với mục đích chính trị sâu xa hơn trong nước cộng hòa ly khai, dẫn đến tình trạng mất giá liên tục của đồng tiền này theo từng năm.
Với mệnh giá tiền phổ biến nhất là 500 và 1.000, việc trả tiền mua vài món thực phẩm có thể cần đến một xấp tiền giấy, trong khi đó một trao đổi trung bình có thể phải cần đến một túi đầy tiền.
Với những người làm nghề đổi tiền từ đô la Mỹ và euro sang đồng shilling trên phố, xe cút kít thường được dùng chuyển hàng đống tiền giấy từ con đường này qua đường khác.
Với thực tế là không có ngân hàng nào được công nhận ở tầm quốc tế, không có hệ thống ngân hàng chính thức và máy ATM vẫn còn là một ý tưởng kỳ lạ, hai công ty tư nhân có tên Zaad thành lập năm 2009 và công ty mới hơn tên e-Dahab - đã lấp vào khoảng trống bằng cách thiết lập nền kinh tế ngân hàng qua điện thoại, nơi tiền được gửi qua các công ty và lưu trữ trên điện thoại, giúp người ta có thể mua bán hàng hóa thông qua các con số đã được cá nhân hóa.

"Để mua một trong những món hàng này bằng tiền shilling, bạn sẽ cần từ một đến hai triệu!" Ibrahim Abdulrahman, một nhân viên bán hàng 18 tuổi ở một hiệu trang sức cho biết, khi cậu chỉ vào vào một chiếc dây chuyền vàng nhỏ, nhẹ nhàng cười vào ý tưởng nếu có ai đó muốn mua nó bằng tiền địa phương.
"Một người không thể nào mang chừng đó tiền - quá nhiều đi. Bạn sẽ cần phải có một túi để vác tiền đi," cậu nói tiếp và diễn tả bằng cả hai tay. "Chúng tôi không bao giờ nhận tiền shilling Somaliland nữa, chỉ nhận đồng đô la và chi trả qua điện thoại thôi."
Từ những cửa hàng gạch vữa trên đường Hargeisa đến những người bán hàng rong ngồi trên những thùng gỗ cũ trên những con đường mịt mù bụi ở thôn quê miền đông nước này, tiền mặt ngày dần bị gạt ra bên lề khi nhiều người chọn cách mua sắm không dùng tiền mặt.
Ở một quốc gia với tỷ lệ mù chữ cao, sự đơn giản và hiệu quả đã giúp công nghệ bùng nổ. Việc chi trả cần thêm một chút hơn là gõ vài con số với một mã dành riêng cho từng người bán hàng. Những mã số xuất hiện ở khắp nơi, được in thô sơ trên mặt thùng thiếc hoặc ở các quầy hàng, và được in theo cách đắt tiền hơn, in ra, ép nhựa và treo nổi bật trên tường trong cửa hàng. Người ta không cần có internet vì thế thậm chí chỉ cần dùng loại điện thoại thô sơ nhất, người sử dụng vẫn có thể chuyền tiền từ tài khoản ngân hàng di động này đến tài khoản khác bằng cách gõ số và mã, đơn giản như khi ta muốn nạp tiền điện thoại.
"Đó là chỉ mới từ hôm nay," Eman Anis, một người bán hàng vui vẻ ở khu bán vàng sôi động trong thành phố Hargeisa cho biết, khi bà cho thấy con số hơn 2.000 đô la Mỹ trên điện thoại. Bà cho biết chi trả qua điện thoại đã tăng từ 5% hai năm trước lên đến mức hơn 40% như hiện nay.
"Sử dụng điện thoại dễ dàng hơn, tỷ giá tiền là một vấn đề, nhưng giờ đây chúng tôi có thể làm mọi thứ qua Zaad," Anis nói và đề cập đến công ty cung cấp dịch vụ chi trả di động nổi tiếng nhất. "Giờ đây thậm chí ăn mày còn xài Zaad."
Dù một số ý bà nói chưa thật chuẩn lắm, thì vẫn có một số sự thật trong đó. Hệ thống chi trả không chỉ giúp cho thương nhân và người tiêu dùng dễ dàng hơn, nó còn khiến cuộc sống của một số người nghèo nhất tốt hơn.

Giúp người nghèo sống sót?

Khi Somaliland bị hạn hán nặng nề vài năm qua và đời sống nông nghiệp của hàng trăm ngàn người bị hủy hoại nặng nề, công nghệ chi trả qua điện thoại đã giúp người dân Somaliland ở thành thị nhanh chóng gửi tiền về cho những họ hàng nghèo khó và đói khổ của họ.
"Vì trận hạn hán, chúng tôi không có gì để bán và không có tiền, nhưng những người trong gia đình đã gửi tiền giúp đỡ," Mahmoud Abdulsalam, một người chăn lạc đà phải di dời đi vì trận hạn hán cho biết từ khu vực Haaro ở tây Somaliland cho biết. "Thậm chí ở nông thôn chúng tôi cũng dùng tiền qua điện thoại di động."
Với người bán hàng giờ đây báo cáo cho biết giao dịch qua ngân hàng di động đã tăng từ 10 - 20% hồi một năm về trước lên gần 50% hiện nay, công nghệ nhanh chóng trở thành phương thức giao dịch được yêu thích ở đất nước Somaliland bé nhỏ, nơi có nền kinh tế cực kỳ nhỏ và lạc đà là sản phẩm xuất khẩu quan trọng nhất. Ở Somaliland, một số công ty bắt đầu chi trả qua điện thoại.
Nghiên cứu được thực hiện trong suốt năm 2016 nhận thấy 88% người Somali từ tuổi 16 sở hữu ít nhất 1 SIM điện thọai, với 81% người Somaliland sống ở đô thị, và 62% sống ở nông thôn sử dụng dịch vụ chuyển tiền qua điện thoại.
Với sự phổ biến của điện thoại di động rẻ tiền tại lục địa này, các quốc gia châu Phi khác như Ghana, Tanzania, và Uganda đang chứng kiến một cuộc cách mạng tiền tệ qua điện thoại di động tương tự như ở Somaliland. trong đó công ty có tên là M-Pesa với mô hình hoạt động giống như Zaad ở Kenya, được cho là sẽ được khoảng một nửa dân số nước này sử dụng.
Tuy nhiên, không phải ai cũng vui vẻ với cuộc thay đổi từ bỏ tiền mặt này.

Không tiền vẫn tham nhũng?

Có những đồn đoán về tham nhũng và quan ngại với việc thiếu quy định khi hai công ty tư nhân đã dồn khu vực ngân hàng di động vào đường cùng và tiếp tục có ảnh hưởng không thể kiểm soát được trong nền kinh tế vốn dĩ đã rất mong manh.
Đây là nền kinh tế bị tác động vì tham nhũng trong chính phủ và phụ thuộc nặng nề vào xuất khẩu gia súc, tồn tại trong khu vực hạn hán thường xảy ra và hiện tượng gia súc chết hàng loạt xảy ra cứ vài tháng một lần.
Khi dịch vụ ngân hàng di động ở các quốc gia khác sử dụng tiền tệ địa phương, thì tại Somaliland cả hai công ty đều hoạt động chủ yếu dựa vào đồng đô la Mỹ, và điều này càng khiến cho vùng tự trị ở Đông Phi này càng trở nên lệ thuộc vào đồng đô la.
Với đầy những xấp tiền giấy shilling của Somaliland và hàng chồng tiền xếp sát vào tường trên đường phố, những người đổi tiền ở nước cộng hòa ly khai này như ông Mustafa Hassan cho biết không chỉ có ngành kinh doanh của họ bị ảnh hưởng mà cả hệ thống chi trả qua điện thoại cũng bị tham nhũng, gây ra lạm phát, và tạo ra nền kinh tế bất hợp pháp thu nhỏ bên trong hệ thống của chính nó.
"Chúng tôi trông đợi chính phủ hoặc là ra quy định hoặc ngăn chặn nó [việc chi trả qua điện thoại], vì có rất nhiều vấn đề với việc chuyển tiền qua điện thoại. Tiền đó do hai công ty kiểm soát và cứ như thể là họ chỉ cần in tiền," Hassan nói, khi những người khác chuyên kinh doanh đổi tiền tụ tập quanh ông và gật đầu đồng thuận.
"Nó gây ra lạm phát. Mọi người lẽ ra sẽ có tiền trong túi giờ đây đang sử dụng ngân hàng di động, thậm chí chỉ để làm những việc nhỏ như đi xe bus và không có đồng nào là tiền tệ địa phương, nó là đồng đô la."
Mặc dù vậy, Hassan vẫn phải miễn cưỡng sử dụng hệ thống ngân hàng qua điện thoại di động, với những khách hàng có thể gửi trực tiếp tiền đô la cho ông và sau đó ông đổi thành đồng shilling trên phố.
"Ta thấy đó, nó khiến mọi thứ dễ dàng, một người có thể chuyển tiền cho tôi dễ dàng và nhanh chóng," ông thừa nhận. "Một xã hội không dùng tiền mặt có thể khả thi ở đây - và nó đã bắt đầu theo lộ trình đó. Điều này có nghĩa thế nào với những người làm nghề đổi tiền như tôi, tôi không rõ. "
Khi những người Somaliland vẫn tiếp tục chấp nhận công nghệ và những tác động của nó với nền kinh tế, thì những người chuyên nghề đổi tiền như Hassan có thể hy vọng rằng ít nhất thì vẫn có một số người không cảm thấy thuyết phục cho lắm về công nghệ này.
"Nó là ngân hàng trong túi bạn. Nó có thể bị lấy trộm. Tôi thường sử dụng tiền mặt, với tất cả mọi thứ," Abdullah, một người lớn tuổi cho hay ông đứng ngoài như một người dị thường tại quầy bán lá khat vì ông trả bằng tiền mặt thay vì trả qua điện thoại.
"Tôi không biết liệu tôi có bao giờ chuyển sang dùng điện thoại không," ông đáp lời khi đang vội đi, về hướng một con đường bận rộn gần đó khi còi xe réo ồn ã xua đuổi mọi người dạt vào lề.
"Giống như là hỏi khi nào tôi sẽ chết vậy, ai mà biết được!"
Bài tiếng Anh đã đăng trên BBC Future.

http://www.bbc.com/vietnamese/vert-fut-42036116

Interview with International Observers for the Somaliland Presidential Election 2017 I SOMALILAND - Duur: 20:11.

XaqDoon
2 weken geleden

6.460 weergaven
Interview with Dr Michael Walls and Susan Mwape regarding the upcoming presidential elections in Somaliland and their role in ...

TulipGarden9

dinsdag 21 november 2017