Những thửa ruộng bậc thang bí ẩn của người Inca

Nằm ở Peru, tàn tích Inca này giống như một cái bát lớn.

Người Inca rất thích xây dựng những khu định cư ở những nơi không ổn định như trên sườn núi dốc, trên những bức tường đá, trên những ngọn núi cao ngất ngưởng hay trong thung lũng sâu. Vì thế, thói quen nông nghiệp của họ cũng bị ảnh hưởng, và những thửa ruộng bậc thang đồng tâm tại Moray là một minh chứng.

Một trong những tàn tích Inca đẹp nhất nằm tại Moray, một địa điểm khảo cổ cách Peru khoảng 50 km về phía tây bắc thành phố Cusco và phía tây của làng Maras. Trông vào tàn tích giống như một cái bát lớn, gồm một loạt các thềm ruộng bậc thang đồng tâm giống một nhà hát của Hy Lạp cổ đại. Những thửa ruộng bậc thang lớn nhất nằm ở trung tâm, có kích thước rất lớn và độ sâu của mỗi ruộng bậc thang khoảng 150m, đều dẫn đến một cái đáy tròn để thoát nước, do vậy mà những thửa ruộng bậc thang ở đây không bao giờ bị ngập, cho dù lượng mưa trút xuống nhiều bao nhiêu đi chăng nữa.

Những bậc thang đồng tâm được phân chia theo dạng cầu thang mở rộng lên phía trên, như những chiếc nan hoa của bánh xe và cho phép người đi bộ từ trên xuống dưới. Hơn 6 bậc thang lớn bao quanh trung tâm Moray trông giống hình bầu dục được kết nối với nhau, và chỉ có 8 bậc thang bao bọc một phần nhỏ bên ngoài của tàn tích này. Mục đích của những thửa ruộng bậc thang này chưa rõ ràng, nhưng một giả thuyết được đưa ra mang tính thuyết phục nhất, đó là người Inca cổ xưa đã sử dụng nó phục vụ như một trạm nghiên cứu nông nghiệp.

Một trong những tính năng đáng chú ý nhất của khu vực này là sự khác biệt lớn về nhiệt độ giữa phần trên và phần dưới của thửa ruộng, sự chênh lệch nhiều nhất lên tới 15°C. Sự chênh lệch nhiệt độ lớn này tạo ra vùng khí hậu tương tự như trong nhà kính ngày nay, đó có thể là cách mà người Inca sử dụng để nghiên cứu sự ảnh hưởng của các điều kiện khí hậu khác nhau trên các giống cây trồng.

Một bí ẩn khác là làm thế nào cho hệ thống thoát nước chảy qua các cống dẫn. Bậc thang thấp nhất hoàn toàn ráo nước và không bao giờ bị ngập, ngay cả khi có những cơn mưa như trút nước. Có ý kiến cho rằng phải có con kênh ngầm được xây dựng ở phía dưới, cho phép nước thoát một cách hiệu quả, hay phía dưới cũng có một lớp đá xốp tự nhiên cho phép nước rút xuống đất nhanh chóng.

Người ta có thể không bao giờ biết tại sao Moray được xây dựng nên, nhưng trạm nghiên cứu nông nghiệp là giả thuyết rất có khả năng là đúng và không có gì đáng ngạc nhiên khi có tới 60 % các loại cây lương thực của thế giới có nguồn gốc từ vùng núi Andes, bao gồm hàng trăm giống ngô và hàng ngàn giống khoai tây.

Trong mùa mưa tháng 10/2009, khu vực thành phố Cusco nhận một lượng mưa hơn mức bình thường, gây ra thiệt hại nghiêm trọng cho tàn tích Moray. Các bậc thang của Moray được xây dựng từ đá và đất đầm nén bị nước mưa ngấm làm suy yếu bề mặt bên dưới của cấu trúc. Vòng tròn đồng tâm chính ở phía đông bị sụp trong tháng 2/ 2010, tuổi thọ của tàn tích cũng như lượng khách du lịch viếng thăm nhiều là một mối lo ngại về tàn tích suy thoái thêm nữa. Một cấu trúc bằng gỗ hỗ trợ tạm thời đã được dựng lên để ngăn chặn sự sụp đổ tiếp diễn cũng như công việc tái xây dựng được khẩn trương thực hiện.

Tàn tích Moray qua một số ảnh: