Thành lập Quỹ Yểm trợ-Kết nghĩa với Tù nhân Lương tâm Việt Nam
Điều trần về nhân quyền Việt Nam tại Quốc hội Hoa Kỳ, 16/01/2014. Cùng ngày dân biểu Chris Van Hollen chính thức nhận đỡ đầu tù nhân lương tâm Đỗ Thị Minh Hạnh (ảnh giữa), cùng hai tù nhân lương tâm Nguyễn Hoàng Quốc Hùng và Đoàn Huy Chương.
Ảnh BPSOS
Đầu tháng 2/2014, Quỹ Yểm trợ và Kết nghĩa Với Tù nhân Lương tâm Việt Nam tại Hoa Kỳ ra mắt, với tên chính thức « Quỹ Tù nhân Lương tâm ». Nếu như trong nhiều năm gần đây, có không ít hoạt động hỗ trợ các tù nhân chính trị và những nhà tranh đấu nhân quyền Việt Nam, từ phía các định chế quốc tế, các quốc gia dân chủ phát triển, các cộng đồng Việt Nam ở hải ngoại và một số nhóm trong nước, thì dường như hiếm có tổ chức nào chủ trương mang lại các hỗ trợ cụ thể đối với toàn bộ các tù nhân lương tâm tại Việt Nam.
Trong Cuộc kiểm điểm định kỳ phổ quát (Universal Periodic Review - UPR) về nhân quyền của Việt Nam trước Hội đồng Nhân quyền Liên Hiệp Quốc ở Genève (Thụy Sĩ) ngày 05/02, Việt Nam đã gặp nhiều chỉ trích mạnh mẽ về tình trạng nhân quyền. Nhiều quốc gia đề nghị Việt Nam trả tự do vô điều kiện cho tất cả các tù nhân lương tâm bị giam cầm khi thực thi những hành vi nhân quyền căn bản (vì bị khép vào tội danh hình sự theo các Điều 88, Điều 79, Điều 279 Luật Hình sự…). Đặc biệt đại diện Hoa Kỳ đề nghị chính quyền Việt Nam trả tự do trước hết cho bốn tù nhân lương tâm Cù Huy Hà Vũ, Lê Quốc Quân, Nguyễn Văn Hải (tức « Điếu Cày ») và Trần Huỳnh Duy Thức.
Nhóm làm việc của Hội đồng Nhân quyền Liên Hiệp Quốc, với đại diện ba nước Costa Rica, Kazakhstan và Kenya, đưa ra 227 khuyến nghị để Việt Nam cải thiện tình trạng nhân quyền, cụ thể là có các biện pháp để bảo đảm việc thực hiện các quyền tự do tư tưởng, tự do ngôn luận và tự do lập hội, chấm dứt việc truy tố những người biểu tình ôn hòa, trả tự do cho các tù nhân bị giam vì lý do chính trị và tôn giáo...
Theo một số nhà quan sát, mặc dù Việt Nam đã có một số chuyển biến theo chiều hướng tích cực trong thời gian gần đây trong lĩnh vực nhân quyền, nhưng một loạt các vụ trấn áp bắt bớ nhắm vào những người bất đồng chính kiến khiến công luận lo ngại. Đơn cử như : các vụ hành hung những người đến thăm cựu tù nhân chính trị Phạm Văn Trội (Hà Nội), vụ đàn áp hồi tháng 10/2013 những người H’Mông các tỉnh miền núi phía Bắc thuộc chi phái Tin Lành do ông Dương Văn Mình chủ trương, hay vụ câu lưu thô bạo đối với cựu tù nhân lương tâm Nguyễn Bắc Truyển tại Đồng Tháp xẩy ra cách đây ít hôm…, chưa kể nhiều vụ đàn áp ít được truyền thông loan tải hơn.
An ninh của các tù nhân lương tâm đang bị giam giữ và những người bất đồng chính kiến trong xã hội Việt Nam nói chung cho đến nay vẫn luôn là một chủ đề gây nhiều quan ngại trong nước và trên thế giới.
Để chuyển đến quý vị các thông tin về Quỹ Tù nhân Lương tâm, ý nghĩa, mục đích và các hoạt động căn bản của Quỹ, cũng như cuộc tranh đấu nói chung vì các tù nhân lương tâm Việt Nam nhìn từ Hoa Kỳ, RFI tiếng Việt có cuộc phỏng vấn với Tiến sĩ Nguyễn Đình Thắng, giám đốc BPSOS (cơ sở cứu trợ thuyền nhân Việt Nam trước đây). Ông Nguyễn Đình Thắng là người chủ trương Quỹ Tù nhân Lương tâm Việt Nam.
Xin chào Tiến sĩ Nguyễn Đình Thắng, trước hết xin ông cho biết một đôi nét về Quỹ Tù nhân Lương tâm Việt Nam.
Chúng tôi công bố Quỹ Tù nhân Lương tâm cho Việt Nam để kêu gọi sự đóng góp, hợp tác của cộng đồng người Việt ở khắp nơi trên thế giới nhằm đẩy mạnh hơn nữa chiến dịch mà chúng tôi đã phát động vào ngày 24/07 năm ngoái, đòi tự do cho tất cả các tù nhân lương tâm ở Việt Nam. Chiến dịch này gồm nhiều bộ phận. Quỹ Tù nhân Lương tâm cho Việt Nam chỉ là một phần của chiến dịch rộng lớn và dài hạn này.
Mục đích là đòi tự do cho tất cả các tù nhân lương tâm qua ba giai đoạn. Giai đoạn thứ nhất là tự do cho một số nhỏ những trường hợp tiêu biểu, để làm mũi nhọn cho công cuộc vận động quốc tế. Giai đoạn thứ hai là đòi hỏi tự do cho tất cả các trường hợp mà quốc tế đã nắm được danh sách, mà hiện nay chúng tôi ước lượng có khoảng 150 trường hợp tù nhân lương tâm. Và giai đoạn thứ ba là tất cả các tù nhân lương tâm còn lại, mà chúng tôi ước lượng con số khá cao, nhưng quốc tế chưa phối kiểm được. Và phối kiểm đến đâu, thì đòi trả tự do đến đó. Đó là một chiến dịch rất dài hạn.
Quỹ mới được thành lập hy vọng sẽ giúp cho chúng tôi trợ giúp được từng hồ sơ một, mà (một số trường hợp) đang được can thiệp trong nhiều lĩnh vực khác nhau. Chứ không riêng gì vấn đề đời sống. Ngoài đời sống ra, còn có vấn đề sức khoẻ, an nguy, vấn đề nhu cầu pháp lý. Và sau khi được tự do rồi, còn cần phải được giúp đỡ để hồi phục lại cuộc sống, cũng như tiếp tục theo đuổi sở nguyện của mình, nếu như đó vẫn là sở nguyện của người tù nhân lương tâm sau khi được tự do.
Vì sao trong các chương trình đấu tranh cho dân chủ và nhân quyền ở Việt Nam, thì ông và các cộng sự lại chọn việc hỗ trợ các tù nhân lương tâm là việc trọng điểm ?
Theo quan điểm của chúng tôi, các tù nhân lương tâm là đội ngũ tiên phong. Vì họ tranh đấu cho nhân quyền của những người khác, mà hiện nay họ đang bị lâm nguy, đang bị tù đày. Thực ra Quỹ Tù nhân Lương tâm này không chỉ nhắm giúp đỡ và can thiệp những người đã đi tù, mà còn giúp đỡ, can thiệp vào bảo vệ những người có thể hoặc sắp sửa bị đi tù.
Đó là những nhà hoạt động tranh đấu cho người khác, đang đứng trước nguy cơ bị bắt bớ, và tranh đấu làm sao để họ không trở thành tù nhân lương tâm.
Các tù nhân lương tâm và những người tranh đấu có nguy cơ bị bắt là những người tiêu biểu của đội ngũ tiên phong tranh đấu cho sự thay đổi cho một Việt Nam tốt đẹp hơn trong tương lai
Thưa Tiến sĩ, chữ « tù nhân lương tâm » nhiều khi được hiểu là để chỉ riêng các tù nhân chính trị, vậy trong cách hiểu của ông, từ này có nghĩa cụ thể là gì ?
Cụm từ « tù nhân lương tâm » thực ra do hội Ân xá Quốc tế (Amnesty International) đưa ra để nới rộng định nghĩa về những người tranh đấu cho nhân quyền nói chung, mà bị đi tù. Bao Chẳng hạn như, những người tranh đấu không hề có mục tiêu chính trị hay mục tiêu tôn giáo. Họ tranh đấu cho « lương tâm » của mình, họ thấy có những sự bất công trong xã hội. Ví dụ rất điển hình trong nước hiện nay là có các dân oan, những nông dân bị mất đất và có những người đã đứng lên tranh đấu cho họ. Hoặc những người tranh đấu cho các nạn nhân của nạn buôn người. Những người này hành động hoàn toàn xuất phát từ lương tâm của họ, dựa trên quan hệ giữa con người với con người, họ không có những tư tưởng, mục đích chính trị để thay đổi chế độ chẳng hạn.
Chúng tôi nới rộng định nghĩa này, để tranh đấu cho tất cả những ai tranh đấu cho quyền của người khác.
Quỹ Tù nhân Lương tâm vì Việt Nam vừa chính thức công bố thành lập. Theo Tiến sĩ, trong thời gian gần đây có những bước tiến nào trong các hoạt động vì các tù nhân lương tâm ở Việt Nam ?
Một thành quả chúng tôi nghĩ là cụ thể nhất là cả Quốc hội Hoa Kỳ, cũng như Bộ Ngoại giao Hoa Kỳ đã đồng loạt lên tiếng đòi tự do cho tất cả tù nhân lương tâm Việt Nam, xem như là một sự hưởng ứng chiến dịch mà chúng tôi đã đưa ra vào ngày 24/07 năm ngoái. Tại buổi Kiểm điểm tổng quát định kỳ về nhân quyền Việt Nam tại Genève vừa rồi, phái bộ Hoa Kỳ tại Liên Hiệp Quốc đã nêu rất rõ ba trọng tâm mà Hoa Kỳ khuyến cáo Việt Nam để cải thiện nhân quyền, trong đó một trọng tâm là đòi trả tự do cho tất cả các tù nhân lương tâm (hai trọng tâm còn lại là tôn trọng quyền lao động và chấm dứt tra tấn).
Trong cuộc điều trần đầu năm 2014, Ủy hội Nhân quyền Tom Lantos (ủy ban gồm 200 dân biểu và nghị sĩ thuộc cả hai chính đảng lớn của Mỹ, có mục đích nâng cao nhận thức về các vấn đề nhân quyền trên thế giới) cũng đã nêu lên vấn đề tù nhân lương tâm Việt Nam. Và trong một văn thư mới được gửi đến ông Chủ tịch nước Việt Nam Trương Tấn Sang, 11 vị dân biểu rất nặng ký của Hoa Kỳ cũng lên tiếng đòi tự do cho các tù nhân lương tâm ở Việt Nam.
Chưa kể chiến dịch này còn được sự hưởng ứng của các tổ chức quốc tế mà Hoa Kỳ đứng cùng nỗ lực với chúng tôi để tranh đấu với mục đích cuối cùng là đòi tự do vô điều kiện cho tất cả các tù nhân lương tâm.
Xin ông cho biết ghi nhận của ông về chính sách về tù nhân lương tâm Việt Nam của Hoa Kỳ trong thời gian sắp tới ?
Vấn đề tù nhân lương tâm đối với Quốc hội Hoa Kỳ trong nỗ lực của họ trong năm nay 2014 là đẩy mạnh đòi tự do, và làm nổi bật lên tiếng nói, công cuộc tranh đấu, thành tích của những người vì nhân quyền của người khác mà hiện bị tù đày. Hướng này rất gần với chiến dịch mà chúng tôi đưa ra hồi năm ngoái. Bởi thế có sự hợp tác rất chặt chẽ giữa chúng tôi với Uỷ hội Nhân quyền Tom Lantos. Đặc biệt là Uỷ hội này nỗ lực để từng vị dân biểu một đỡ đầu một tù nhân lương tâm trên thế giới.
Chúng tôi rất vui khi biết rằng các tù nhân lương tâm ở Việt Nam đã có khá nhiều vị dân biểu đứng ra đỡ đầu. Và chúng tôi tiếp tục vận động các dân biểu đỡ đầu các tù nhân lương tâm ở Việt Nam. Việt Nam xem như là đứng đầu sổ số lượng tù nhân lương tâm trong số các quốc gia được các dân biểu đứng ra đỡ đầu. Đấy là một thành quả bước đầu rất đáng lạc quan.
Điều thứ hai là, chúng tôi cũng kêu gọi đồng hương ở khắp nơi trên thế giới kết nghĩa mỗi người với một tù nhân lương tâm, để rồi theo dõi tình trạng của họ và báo động cho chúng tôi được biết, bất kỳ khi nào tù nhân lương tâm có nguy cơ bị đàn áp, bị bách hại, bị ngược đãi hoặc bị tra tấn trong tù, trong thời gian chúng tôi tiếp tục vận động để đòi trả tự do vô điều kiện cho họ. Bên cạnh đó là yểm trợ cho họ về tinh thần và vật thể cho thân nhân gia đình của các tù nhân lương tâm để họ tiếp tục thăm nuôi và tiếp tục tranh đấu đòi quyền tự do cho thân nhân.
Mục đích của chúng tôi là chứng tỏ cho chính quyền Việt Nam rằng giam giữ tù nhân lương tâm càng lâu thì càng bất lợi. Bởi vì chính quyền Việt Nam khi bắt những người tranh đấu có hai mục đích rõ ràng, rất cụ thể. Thứ nhất là bịt miệng không cho ảnh hưởng của các nhà tranh đấu lan rộng trong nước và thứ hai là cắt giảm dần đi hàng ngũ những người tranh đấu. Bởi vì một số người phải bị đi tù và nếu không ai dám tham gia nhập cuộc nữa thì hàng ngũ tranh đấu sẽ teo dần đi. Thì chúng tôi muốn chứng minh rằng, chủ trương này hoàn toàn phản tác dụng.
Với việc mỗi tù nhân lương tâm được sự đỡ đầu của dân biểu Hoa Kỳ, trong trường hợp thân mẫu, mẹ ruột của tù nhân lương tâm Đỗ Thị Minh Hạnh đã được mời đến tận Hoa Kỳ để điều trần tại Quốc hội, và như vậy, tiếng nói và ảnh hưởng của mỗi tù nhân lương tâm lại càng lan rộng hơn, không những ở trong nước mà cả thế giới. Thành ra đó (chủ trương của chính quyền giam giữ các nhà tranh đấu cho nhân quyền) là điều phản tác dụng.
Điều thứ hai là cứ một nhà tranh đấu trở thành tù nhân lương tâm, thì lại có 5 người, 7 người, 10 người là thân nhân của người tù nhân lương tâm sẽ trở thành những nhà tranh đấu. Có thể họ chỉ tranh đấu cho quyền tự do của thân nhân của mình ở trong tù thôi, nhưng qua việc tranh đấu họ cũng nêu bật lên được những lý tưởng, mục tiêu tranh đấu của người đang ở trong tù. Như vậy, cứ bắt một người lại triển nở ra thêm nhiều người khác. Thành ra kế hoạch, mục đích của Nhà nước Việt Nam khi bắt người đi tù hoàn toàn phản tác dụng.
Không những vậy, nó còn có nguy hại đến triển vọng tăng trưởng quan hệ với Hoa Kỳ và các quốc gia dân chủ tự do khác. Như là cuộc thương thảo về hợp tác xuyên Thái Bình Dương (TPP) hiện nay giữa Việt Nam và Hoa Kỳ đang bị khựng lại, vì quyền lao động là một trọng tâm rất lớn của Hoa Kỳ, trong lúc Việt Nam đang bắt giữ những người tranh đấu cho quyền của người lao động như cô Đỗ Thị Minh Hạnh, anh Nguyễn Hoàng Quốc Hùng, anh Đoàn Huy Chương... Điều này khiến cho rất khó để Hoa Kỳ chấp nhận và phê chuẩn hiệp ước hợp tác xuyên Thái Bình Dương, trong đó Việt Nam muốn tham gia.
Xin Tiến sĩ cho biết các hoạt động của ông với phong trào vì tù nhân lương tâm Việt Nam có dựa trên những kinh nghiệm từ các phong trào đi trước ?
Một kinh nghiệm mà chúng tôi học hỏi được nơi những phong trào thành công trước đây là một nguyên tắc mà chúng tôi nghĩ rằng phổ quát cho mọi cuộc tranh đấu mang tính chất nhân quyền và dân chủ. Đó là cần phải huy động được sự yểm trợ của quốc tế nhằm hỗ trợ và bảo vệ hoạt động trong nước. Mà muốn thực hiện được điều đó, cần phải đưa ra một chính sách, một kế hoạch đủ rộng lớn để huy động được số đông, nhưng đồng thời lại mang tính cách cụ thể giữa con người với con người, để mỗi người yểm trợ hoặc tiếp tay đều cảm thấy gắn bó với lý tưởng.
Trong vấn đề vận động cho tù nhân lương tâm, chúng tôi vận động cho tất cả, liên quan đến mọi lĩnh vực tranh đấu về nhân quyền. Điều này đủ rộng để huy động được mọi thành phần quan tâm. Có người quan tâm đến quyền lao động, thì muốn can thiệp cho những nhà tranh đấu vì quyền lao động hiện đang bị trong tù. Có người quan tâm đến dân oan, thì sẽ kết nghĩa với những người tranh đấu cho dân oan mà bị đi tù…
Mỗi người khi tham gia đều cảm thấy gắn bó liền lạc với người tù nhân lương tâm mà mình đứng ra kết nghĩa qua thân nhân của họ, sẽ nắm được tất cả những lý tưởng, nguyện vọng, những hoàn cảnh của người tranh đấu hiện đang ở trong tù. Như vậy, việc này hội đủ hai yếu tố, vừa đủ bao quát, đủ rộng, lại vừa gắn bó cụ thể, liền lạc nghĩa tình giữa người ở hải ngoại với người ở trong nước. Đó là những bài học chúng tôi rút ra qua những công thức thành công ở những quốc gia khác.
Thưa Tiến sĩ, sự gắn bó đó có phải là qua những thân nhân của các tù nhân lương tâm ?
Mỗi dân biểu sẽ đỡ đầu cho một tù nhân lương tâm và sẽ liên lạc thường xuyên với gia đình người đó, thường xuyên lên tiếng qua rất nhiều phương tiện khác nhau. Thứ hai, mỗi đồng hương ở hải ngoại, khi kết nghĩa với tù nhân lương tâm, sẽ làm việc chặt chẽ hàng tuần với thân nhân của người đang ở tù, để uỷ lạo, để yểm trợ tinh thần, yểm trợ vật thể, cũng như để thu lượm tất cả những thông tin về tù nhân lương tâm và báo động về chỗ chúng tôi là nơi phối hợp. Và chúng tôi sẽ có các biện pháp can thiệp cấp thời, nếu như xẩy ra bất kỳ một nguy cơ nào ảnh hưởng đến tù nhân lương tâm.
Trước mắt, phong trào vì tù nhân lương tâm ở Việt Nam sẽ có những hoạt động nào là chính ?
Cuối tháng 3 tới đây, sẽ có ngày vận động thường niên cho Việt Nam. Hàng năm, vào ngày này, hàng trăm, hàng ngàn người từ khắp các tiểu bang Hoa Kỳ, và lần này cả từ các quốc gia khác như Canada, Đức… sẽ đổ về Hoa Thịnh Đốn để cùng đi vận động. Một trong những mục tiêu của cuộc vận động lần này là mỗi phái đoàn sẽ cầm một hồ sơ tù nhân lương tâm để đi gõ cửa vận động thật đông đảo các dân biểu và thượng nghị sĩ đỡ đầu mỗi người một tù nhân lương tâm. Qua cuộc vận động này, chúng tôi tin tưởng rằng sẽ có nhiều vị đồng ý đỡ đầu ngay hoặc ít ra họ cũng hiểu được hoàn cảnh ở Việt Nam có cả trăm tù nhân lương tâm và có thể nhiều hơn nữa.
Tiến sĩ nhìn nhận như thế nào về thái độ của chính quyền Việt Nam đối với vấn đề tù nhân lương tâm và giới tranh đấu vì lương tâm, tức là cho dân chủ, nhân quyền ?
Chúng tôi tin rằng chính quyền Việt Nam đã nghe một cách rất rõ rệt thông điệp từ phía chính phủ Hoa Kỳ. Đặc biệt trong chuyến đến Hoa Thịnh Đốn của Chủ tịch nước Trương Tấn Sang, chính những giới chức cao cấp nhất trong hành pháp Hoa Kỳ, cũng như những thành viên của Quốc hội Hoa Kỳ đã nói thẳng thừng với ông Trương Tấn Sang rằng Hoa Kỳ muốn thấy các tù nhân lương tâm được trả tự do.
Hoa Kỳ cũng có một danh sách, ngắn thôi, không phải là đầy đủ, gồm những tù nhân lương tâm tiêu biểu, mà đi đâu trong bất kỳ buổi họp nào họ cũng đều nhắc đến. Đặc biệt là trong các cuộc thương thảo về mậu dịch, từ trước đến nay Hoa Kỳ chỉ lo khía cạnh thuần tuý về mậu dịch thôi, nhưng từ cuối năm ngoái, chính văn phòng đại diện mậu dịch của Hoa Kỳ cũng đã bắt đầu nêu những trường hợp tù nhân lương tâm.
Điều này cho thấy chính sách của Hoa Kỳ trong thời gian gần đây đã có một sự nhất quán với nhau về mọi phía, từ bên bộ Ngoại giao, từ văn phòng đại diện Mậu dịch, từ bên Quốc hội Hoa Kỳ, để đặt vấn đề tù nhân lương tâm với Việt Nam. Và như vậy tôi tin rằng Việt Nam sẽ phải suy đi, tính lại về hai việc.
Thứ nhất là có tiếp tục giữ những tù nhân hiện nay đang trong nhà tù hay không ? Nếu như vậy sẽ tiếp tục bị phản tác dụng và bị bất lợi trong việc phát triển quan hệ với Hoa Kỳ và thế giới tự do. Và thứ hai là, trước khi họ bắt thêm một người tù nữa để có thêm một tù nhân lương tâm, thì họ phải suy đi tính lại lẽ thiệt hơn. Và khi họ thấy lợi bất cập hại, thì tôi tin rằng họ sẽ phải trùng tay và suy tính kỹ lưỡng. Chứ không thể nào bắt hàng loạt những người tranh đấu như trước đây. Đó là hai điều mà tôi tin rằng phía Việt Nam đã hiểu được và sẽ tiếp tục được nhắc nhở bởi chính phủ Hoa Kỳ, như là tại cuộc Kiểm điểm định kỳ phổ quát tại Genève vừa rồi và trong nhiều cơ hội khác nữa, từ giờ cho đến cuối năm nay.
Xin được cảm ơn Tiến sĩ về cuộc phỏng vấn hôm nay, trước khi chia tay với thính giả, ông có chia sẻ điều gì thêm ?
Nhân cơ hội này, tôi muốn kêu gọi người Việt ở khắp nơi, không riêng ở Hoa Kỳ tham gia vào chiến dịch đòi tự do cho tất cả các tù nhân lương tâm Việt Nam. Mỗi người có thể góp một bàn tay bằng cách nhận kết nghĩa với một tù nhân lương tâm (Quý vị có thể tham khảo bài viết về 5 lĩnh vực tù nhân lương tâm cần trợ giúp). Xin liên lạc với chúng tôi, bởi chúng tôi có danh sách các tù nhân lương tâm để chúng tôi có thể phân bổ, để không bị trùng lên nhau, và để mọi tù nhân lương tâm đều được sự quan tâm đồng đều của các đồng hương ở hải ngoại. Chúng tôi trân trọng cảm ơn.
Một lần nữa chân thành cảm ơn Tiến sĩ Nguyễn Đình Thắng đã dành thời gian cho cuộc nói chuyện với RFI về đề tài Quỹ Tù nhân Lương tâm với cuộc đấu tranh vì nhân quyền dân chủ cho Việt Nam.
Xin cảm ơn và xin gửi lời chào đến tất cả quý thính giả thân mến.
Quý vị quan tâm hơn về đề tài này có thể truy cập địa chỉ trang nhà của BPSOS : http://machsong.org/
Các tin bài liên quan
Uẩn khúc đằng sau vụ câu lưu Nguyễn Bắc Truyển
Cựu tù nhân lương tâm Nguyễn Bắc Truyển được trả tự do sau một ngày bị câu lưu
LS Lê Quốc Quân lại tuyệt thực trong tù
Liên Hiệp Quốc đưa ra 227 khuyến nghị về nhân quyền cho Việt Nam
Kiểm điểm định kỳ về tình hình nhân quyền Việt Nam
HRW : Cần gây áp lực để Việt Nam tôn trọng các cam kết nhân quyền
Human Rights Watch : Tình hình nhân quyền Việt Nam 2013 xấu đi
Việt Nam : Các nhà hoạt động xã hội đi thăm cựu tù nhân lương tâm bị câu lưu (Diễn đàn Xã hội Dân sự và "Hội bầu bí tương thân" thăm ông Phạm Văn Trội)
Gia đình các tù nhân lương tâm vận động các đại sứ quán tại Hà Nội
Các nhóm nhân quyền ở Việt Nam vận động sứ quán phương Tây
Việt Nam 2013 : Phong trào đấu tranh nhân quyền bắt đầu lan rộng
Nhà giáo Đinh Đăng Định bị đưa về tù, khi đang điều trị ung thư
Nạn "Nô lệ" tại Việt Nam
Vì sao đạo Dương Văn Mình của người H’Mông bị đàn áp?
Quốc khánh Việt Nam : Các tù nhân chính trị nổi tiếng chưa được đặc xá
Vận động chính giới Hoa Kỳ về nhân quyền ở Việt Nam
Quan hệ Mỹ-Việt: Washington vẫn xem nhẹ nhân quyền
Nhóm làm việc của Hội đồng Nhân quyền Liên Hiệp Quốc, với đại diện ba nước Costa Rica, Kazakhstan và Kenya, đưa ra 227 khuyến nghị để Việt Nam cải thiện tình trạng nhân quyền, cụ thể là có các biện pháp để bảo đảm việc thực hiện các quyền tự do tư tưởng, tự do ngôn luận và tự do lập hội, chấm dứt việc truy tố những người biểu tình ôn hòa, trả tự do cho các tù nhân bị giam vì lý do chính trị và tôn giáo...
Theo một số nhà quan sát, mặc dù Việt Nam đã có một số chuyển biến theo chiều hướng tích cực trong thời gian gần đây trong lĩnh vực nhân quyền, nhưng một loạt các vụ trấn áp bắt bớ nhắm vào những người bất đồng chính kiến khiến công luận lo ngại. Đơn cử như : các vụ hành hung những người đến thăm cựu tù nhân chính trị Phạm Văn Trội (Hà Nội), vụ đàn áp hồi tháng 10/2013 những người H’Mông các tỉnh miền núi phía Bắc thuộc chi phái Tin Lành do ông Dương Văn Mình chủ trương, hay vụ câu lưu thô bạo đối với cựu tù nhân lương tâm Nguyễn Bắc Truyển tại Đồng Tháp xẩy ra cách đây ít hôm…, chưa kể nhiều vụ đàn áp ít được truyền thông loan tải hơn.
An ninh của các tù nhân lương tâm đang bị giam giữ và những người bất đồng chính kiến trong xã hội Việt Nam nói chung cho đến nay vẫn luôn là một chủ đề gây nhiều quan ngại trong nước và trên thế giới.
Để chuyển đến quý vị các thông tin về Quỹ Tù nhân Lương tâm, ý nghĩa, mục đích và các hoạt động căn bản của Quỹ, cũng như cuộc tranh đấu nói chung vì các tù nhân lương tâm Việt Nam nhìn từ Hoa Kỳ, RFI tiếng Việt có cuộc phỏng vấn với Tiến sĩ Nguyễn Đình Thắng, giám đốc BPSOS (cơ sở cứu trợ thuyền nhân Việt Nam trước đây). Ông Nguyễn Đình Thắng là người chủ trương Quỹ Tù nhân Lương tâm Việt Nam.
Chúng tôi công bố Quỹ Tù nhân Lương tâm cho Việt Nam để kêu gọi sự đóng góp, hợp tác của cộng đồng người Việt ở khắp nơi trên thế giới nhằm đẩy mạnh hơn nữa chiến dịch mà chúng tôi đã phát động vào ngày 24/07 năm ngoái, đòi tự do cho tất cả các tù nhân lương tâm ở Việt Nam. Chiến dịch này gồm nhiều bộ phận. Quỹ Tù nhân Lương tâm cho Việt Nam chỉ là một phần của chiến dịch rộng lớn và dài hạn này.
Mục đích là đòi tự do cho tất cả các tù nhân lương tâm qua ba giai đoạn. Giai đoạn thứ nhất là tự do cho một số nhỏ những trường hợp tiêu biểu, để làm mũi nhọn cho công cuộc vận động quốc tế. Giai đoạn thứ hai là đòi hỏi tự do cho tất cả các trường hợp mà quốc tế đã nắm được danh sách, mà hiện nay chúng tôi ước lượng có khoảng 150 trường hợp tù nhân lương tâm. Và giai đoạn thứ ba là tất cả các tù nhân lương tâm còn lại, mà chúng tôi ước lượng con số khá cao, nhưng quốc tế chưa phối kiểm được. Và phối kiểm đến đâu, thì đòi trả tự do đến đó. Đó là một chiến dịch rất dài hạn.
Quỹ mới được thành lập hy vọng sẽ giúp cho chúng tôi trợ giúp được từng hồ sơ một, mà (một số trường hợp) đang được can thiệp trong nhiều lĩnh vực khác nhau. Chứ không riêng gì vấn đề đời sống. Ngoài đời sống ra, còn có vấn đề sức khoẻ, an nguy, vấn đề nhu cầu pháp lý. Và sau khi được tự do rồi, còn cần phải được giúp đỡ để hồi phục lại cuộc sống, cũng như tiếp tục theo đuổi sở nguyện của mình, nếu như đó vẫn là sở nguyện của người tù nhân lương tâm sau khi được tự do.
Vì sao trong các chương trình đấu tranh cho dân chủ và nhân quyền ở Việt Nam, thì ông và các cộng sự lại chọn việc hỗ trợ các tù nhân lương tâm là việc trọng điểm ?
Theo quan điểm của chúng tôi, các tù nhân lương tâm là đội ngũ tiên phong. Vì họ tranh đấu cho nhân quyền của những người khác, mà hiện nay họ đang bị lâm nguy, đang bị tù đày. Thực ra Quỹ Tù nhân Lương tâm này không chỉ nhắm giúp đỡ và can thiệp những người đã đi tù, mà còn giúp đỡ, can thiệp vào bảo vệ những người có thể hoặc sắp sửa bị đi tù.
Đó là những nhà hoạt động tranh đấu cho người khác, đang đứng trước nguy cơ bị bắt bớ, và tranh đấu làm sao để họ không trở thành tù nhân lương tâm.
Các tù nhân lương tâm và những người tranh đấu có nguy cơ bị bắt là những người tiêu biểu của đội ngũ tiên phong tranh đấu cho sự thay đổi cho một Việt Nam tốt đẹp hơn trong tương lai
Thưa Tiến sĩ, chữ « tù nhân lương tâm » nhiều khi được hiểu là để chỉ riêng các tù nhân chính trị, vậy trong cách hiểu của ông, từ này có nghĩa cụ thể là gì ?
Cụm từ « tù nhân lương tâm » thực ra do hội Ân xá Quốc tế (Amnesty International) đưa ra để nới rộng định nghĩa về những người tranh đấu cho nhân quyền nói chung, mà bị đi tù. Bao Chẳng hạn như, những người tranh đấu không hề có mục tiêu chính trị hay mục tiêu tôn giáo. Họ tranh đấu cho « lương tâm » của mình, họ thấy có những sự bất công trong xã hội. Ví dụ rất điển hình trong nước hiện nay là có các dân oan, những nông dân bị mất đất và có những người đã đứng lên tranh đấu cho họ. Hoặc những người tranh đấu cho các nạn nhân của nạn buôn người. Những người này hành động hoàn toàn xuất phát từ lương tâm của họ, dựa trên quan hệ giữa con người với con người, họ không có những tư tưởng, mục đích chính trị để thay đổi chế độ chẳng hạn.
Chúng tôi nới rộng định nghĩa này, để tranh đấu cho tất cả những ai tranh đấu cho quyền của người khác.
Quỹ Tù nhân Lương tâm vì Việt Nam vừa chính thức công bố thành lập. Theo Tiến sĩ, trong thời gian gần đây có những bước tiến nào trong các hoạt động vì các tù nhân lương tâm ở Việt Nam ?
Một thành quả chúng tôi nghĩ là cụ thể nhất là cả Quốc hội Hoa Kỳ, cũng như Bộ Ngoại giao Hoa Kỳ đã đồng loạt lên tiếng đòi tự do cho tất cả tù nhân lương tâm Việt Nam, xem như là một sự hưởng ứng chiến dịch mà chúng tôi đã đưa ra vào ngày 24/07 năm ngoái. Tại buổi Kiểm điểm tổng quát định kỳ về nhân quyền Việt Nam tại Genève vừa rồi, phái bộ Hoa Kỳ tại Liên Hiệp Quốc đã nêu rất rõ ba trọng tâm mà Hoa Kỳ khuyến cáo Việt Nam để cải thiện nhân quyền, trong đó một trọng tâm là đòi trả tự do cho tất cả các tù nhân lương tâm (hai trọng tâm còn lại là tôn trọng quyền lao động và chấm dứt tra tấn).
Trong cuộc điều trần đầu năm 2014, Ủy hội Nhân quyền Tom Lantos (ủy ban gồm 200 dân biểu và nghị sĩ thuộc cả hai chính đảng lớn của Mỹ, có mục đích nâng cao nhận thức về các vấn đề nhân quyền trên thế giới) cũng đã nêu lên vấn đề tù nhân lương tâm Việt Nam. Và trong một văn thư mới được gửi đến ông Chủ tịch nước Việt Nam Trương Tấn Sang, 11 vị dân biểu rất nặng ký của Hoa Kỳ cũng lên tiếng đòi tự do cho các tù nhân lương tâm ở Việt Nam.
Chưa kể chiến dịch này còn được sự hưởng ứng của các tổ chức quốc tế mà Hoa Kỳ đứng cùng nỗ lực với chúng tôi để tranh đấu với mục đích cuối cùng là đòi tự do vô điều kiện cho tất cả các tù nhân lương tâm.
Xin ông cho biết ghi nhận của ông về chính sách về tù nhân lương tâm Việt Nam của Hoa Kỳ trong thời gian sắp tới ?
Vấn đề tù nhân lương tâm đối với Quốc hội Hoa Kỳ trong nỗ lực của họ trong năm nay 2014 là đẩy mạnh đòi tự do, và làm nổi bật lên tiếng nói, công cuộc tranh đấu, thành tích của những người vì nhân quyền của người khác mà hiện bị tù đày. Hướng này rất gần với chiến dịch mà chúng tôi đưa ra hồi năm ngoái. Bởi thế có sự hợp tác rất chặt chẽ giữa chúng tôi với Uỷ hội Nhân quyền Tom Lantos. Đặc biệt là Uỷ hội này nỗ lực để từng vị dân biểu một đỡ đầu một tù nhân lương tâm trên thế giới.
Chúng tôi rất vui khi biết rằng các tù nhân lương tâm ở Việt Nam đã có khá nhiều vị dân biểu đứng ra đỡ đầu. Và chúng tôi tiếp tục vận động các dân biểu đỡ đầu các tù nhân lương tâm ở Việt Nam. Việt Nam xem như là đứng đầu sổ số lượng tù nhân lương tâm trong số các quốc gia được các dân biểu đứng ra đỡ đầu. Đấy là một thành quả bước đầu rất đáng lạc quan.
Điều thứ hai là, chúng tôi cũng kêu gọi đồng hương ở khắp nơi trên thế giới kết nghĩa mỗi người với một tù nhân lương tâm, để rồi theo dõi tình trạng của họ và báo động cho chúng tôi được biết, bất kỳ khi nào tù nhân lương tâm có nguy cơ bị đàn áp, bị bách hại, bị ngược đãi hoặc bị tra tấn trong tù, trong thời gian chúng tôi tiếp tục vận động để đòi trả tự do vô điều kiện cho họ. Bên cạnh đó là yểm trợ cho họ về tinh thần và vật thể cho thân nhân gia đình của các tù nhân lương tâm để họ tiếp tục thăm nuôi và tiếp tục tranh đấu đòi quyền tự do cho thân nhân.
Với việc mỗi tù nhân lương tâm được sự đỡ đầu của dân biểu Hoa Kỳ, trong trường hợp thân mẫu, mẹ ruột của tù nhân lương tâm Đỗ Thị Minh Hạnh đã được mời đến tận Hoa Kỳ để điều trần tại Quốc hội, và như vậy, tiếng nói và ảnh hưởng của mỗi tù nhân lương tâm lại càng lan rộng hơn, không những ở trong nước mà cả thế giới. Thành ra đó (chủ trương của chính quyền giam giữ các nhà tranh đấu cho nhân quyền) là điều phản tác dụng.
Điều thứ hai là cứ một nhà tranh đấu trở thành tù nhân lương tâm, thì lại có 5 người, 7 người, 10 người là thân nhân của người tù nhân lương tâm sẽ trở thành những nhà tranh đấu. Có thể họ chỉ tranh đấu cho quyền tự do của thân nhân của mình ở trong tù thôi, nhưng qua việc tranh đấu họ cũng nêu bật lên được những lý tưởng, mục tiêu tranh đấu của người đang ở trong tù. Như vậy, cứ bắt một người lại triển nở ra thêm nhiều người khác. Thành ra kế hoạch, mục đích của Nhà nước Việt Nam khi bắt người đi tù hoàn toàn phản tác dụng.
Không những vậy, nó còn có nguy hại đến triển vọng tăng trưởng quan hệ với Hoa Kỳ và các quốc gia dân chủ tự do khác. Như là cuộc thương thảo về hợp tác xuyên Thái Bình Dương (TPP) hiện nay giữa Việt Nam và Hoa Kỳ đang bị khựng lại, vì quyền lao động là một trọng tâm rất lớn của Hoa Kỳ, trong lúc Việt Nam đang bắt giữ những người tranh đấu cho quyền của người lao động như cô Đỗ Thị Minh Hạnh, anh Nguyễn Hoàng Quốc Hùng, anh Đoàn Huy Chương... Điều này khiến cho rất khó để Hoa Kỳ chấp nhận và phê chuẩn hiệp ước hợp tác xuyên Thái Bình Dương, trong đó Việt Nam muốn tham gia.
Danh sách các Tù nhân lương tâm nhận được sự yểm trợ của Dân biểu Hoa Kỳ
(tính đến ngày 12/02/2014)
Cho đến nay đã có bảy Tù nhân lương tâm Việt Nam được Dân Biểu (DB) Mỹ « đỡ đầu » hay yểm trợ trực tiếp : Tiến sĩ Cù Huy Hà Vũ bởi DB David Price, Linh mục Nguyễn Văn Lý bởi DB Christopher Smith, Bà Tạ Phong Tần bởi nữ Dân Biểu Sheila Jackson Lee, Ông Nguyễn Tiến Trung bởi DB Alen Lowenthal, Cô Đỗ Thị Minh Hạnh bởi DB Chris Van Hollen. Nữ Dân Biểu Zoe Lofgren vừa chính thức nhận yểm trợ hai người, Ông Nguyễn Văn Lía, một tín đồ Phật Giáo Hoà Hảo và Ông Trần Huỳnh Duy Thức. |
Xin Tiến sĩ cho biết các hoạt động của ông với phong trào vì tù nhân lương tâm Việt Nam có dựa trên những kinh nghiệm từ các phong trào đi trước ?
Một kinh nghiệm mà chúng tôi học hỏi được nơi những phong trào thành công trước đây là một nguyên tắc mà chúng tôi nghĩ rằng phổ quát cho mọi cuộc tranh đấu mang tính chất nhân quyền và dân chủ. Đó là cần phải huy động được sự yểm trợ của quốc tế nhằm hỗ trợ và bảo vệ hoạt động trong nước. Mà muốn thực hiện được điều đó, cần phải đưa ra một chính sách, một kế hoạch đủ rộng lớn để huy động được số đông, nhưng đồng thời lại mang tính cách cụ thể giữa con người với con người, để mỗi người yểm trợ hoặc tiếp tay đều cảm thấy gắn bó với lý tưởng.
Trong vấn đề vận động cho tù nhân lương tâm, chúng tôi vận động cho tất cả, liên quan đến mọi lĩnh vực tranh đấu về nhân quyền. Điều này đủ rộng để huy động được mọi thành phần quan tâm. Có người quan tâm đến quyền lao động, thì muốn can thiệp cho những nhà tranh đấu vì quyền lao động hiện đang bị trong tù. Có người quan tâm đến dân oan, thì sẽ kết nghĩa với những người tranh đấu cho dân oan mà bị đi tù…
Mỗi người khi tham gia đều cảm thấy gắn bó liền lạc với người tù nhân lương tâm mà mình đứng ra kết nghĩa qua thân nhân của họ, sẽ nắm được tất cả những lý tưởng, nguyện vọng, những hoàn cảnh của người tranh đấu hiện đang ở trong tù. Như vậy, việc này hội đủ hai yếu tố, vừa đủ bao quát, đủ rộng, lại vừa gắn bó cụ thể, liền lạc nghĩa tình giữa người ở hải ngoại với người ở trong nước. Đó là những bài học chúng tôi rút ra qua những công thức thành công ở những quốc gia khác.
Thưa Tiến sĩ, sự gắn bó đó có phải là qua những thân nhân của các tù nhân lương tâm ?
Mỗi dân biểu sẽ đỡ đầu cho một tù nhân lương tâm và sẽ liên lạc thường xuyên với gia đình người đó, thường xuyên lên tiếng qua rất nhiều phương tiện khác nhau. Thứ hai, mỗi đồng hương ở hải ngoại, khi kết nghĩa với tù nhân lương tâm, sẽ làm việc chặt chẽ hàng tuần với thân nhân của người đang ở tù, để uỷ lạo, để yểm trợ tinh thần, yểm trợ vật thể, cũng như để thu lượm tất cả những thông tin về tù nhân lương tâm và báo động về chỗ chúng tôi là nơi phối hợp. Và chúng tôi sẽ có các biện pháp can thiệp cấp thời, nếu như xẩy ra bất kỳ một nguy cơ nào ảnh hưởng đến tù nhân lương tâm.
Trước mắt, phong trào vì tù nhân lương tâm ở Việt Nam sẽ có những hoạt động nào là chính ?
Cuối tháng 3 tới đây, sẽ có ngày vận động thường niên cho Việt Nam. Hàng năm, vào ngày này, hàng trăm, hàng ngàn người từ khắp các tiểu bang Hoa Kỳ, và lần này cả từ các quốc gia khác như Canada, Đức… sẽ đổ về Hoa Thịnh Đốn để cùng đi vận động. Một trong những mục tiêu của cuộc vận động lần này là mỗi phái đoàn sẽ cầm một hồ sơ tù nhân lương tâm để đi gõ cửa vận động thật đông đảo các dân biểu và thượng nghị sĩ đỡ đầu mỗi người một tù nhân lương tâm. Qua cuộc vận động này, chúng tôi tin tưởng rằng sẽ có nhiều vị đồng ý đỡ đầu ngay hoặc ít ra họ cũng hiểu được hoàn cảnh ở Việt Nam có cả trăm tù nhân lương tâm và có thể nhiều hơn nữa.
Tiến sĩ nhìn nhận như thế nào về thái độ của chính quyền Việt Nam đối với vấn đề tù nhân lương tâm và giới tranh đấu vì lương tâm, tức là cho dân chủ, nhân quyền ?
Chúng tôi tin rằng chính quyền Việt Nam đã nghe một cách rất rõ rệt thông điệp từ phía chính phủ Hoa Kỳ. Đặc biệt trong chuyến đến Hoa Thịnh Đốn của Chủ tịch nước Trương Tấn Sang, chính những giới chức cao cấp nhất trong hành pháp Hoa Kỳ, cũng như những thành viên của Quốc hội Hoa Kỳ đã nói thẳng thừng với ông Trương Tấn Sang rằng Hoa Kỳ muốn thấy các tù nhân lương tâm được trả tự do.
Hoa Kỳ cũng có một danh sách, ngắn thôi, không phải là đầy đủ, gồm những tù nhân lương tâm tiêu biểu, mà đi đâu trong bất kỳ buổi họp nào họ cũng đều nhắc đến. Đặc biệt là trong các cuộc thương thảo về mậu dịch, từ trước đến nay Hoa Kỳ chỉ lo khía cạnh thuần tuý về mậu dịch thôi, nhưng từ cuối năm ngoái, chính văn phòng đại diện mậu dịch của Hoa Kỳ cũng đã bắt đầu nêu những trường hợp tù nhân lương tâm.
Điều này cho thấy chính sách của Hoa Kỳ trong thời gian gần đây đã có một sự nhất quán với nhau về mọi phía, từ bên bộ Ngoại giao, từ văn phòng đại diện Mậu dịch, từ bên Quốc hội Hoa Kỳ, để đặt vấn đề tù nhân lương tâm với Việt Nam. Và như vậy tôi tin rằng Việt Nam sẽ phải suy đi, tính lại về hai việc.
Thứ nhất là có tiếp tục giữ những tù nhân hiện nay đang trong nhà tù hay không ? Nếu như vậy sẽ tiếp tục bị phản tác dụng và bị bất lợi trong việc phát triển quan hệ với Hoa Kỳ và thế giới tự do. Và thứ hai là, trước khi họ bắt thêm một người tù nữa để có thêm một tù nhân lương tâm, thì họ phải suy đi tính lại lẽ thiệt hơn. Và khi họ thấy lợi bất cập hại, thì tôi tin rằng họ sẽ phải trùng tay và suy tính kỹ lưỡng. Chứ không thể nào bắt hàng loạt những người tranh đấu như trước đây. Đó là hai điều mà tôi tin rằng phía Việt Nam đã hiểu được và sẽ tiếp tục được nhắc nhở bởi chính phủ Hoa Kỳ, như là tại cuộc Kiểm điểm định kỳ phổ quát tại Genève vừa rồi và trong nhiều cơ hội khác nữa, từ giờ cho đến cuối năm nay.
Xin được cảm ơn Tiến sĩ về cuộc phỏng vấn hôm nay, trước khi chia tay với thính giả, ông có chia sẻ điều gì thêm ?
Nhân cơ hội này, tôi muốn kêu gọi người Việt ở khắp nơi, không riêng ở Hoa Kỳ tham gia vào chiến dịch đòi tự do cho tất cả các tù nhân lương tâm Việt Nam. Mỗi người có thể góp một bàn tay bằng cách nhận kết nghĩa với một tù nhân lương tâm (Quý vị có thể tham khảo bài viết về 5 lĩnh vực tù nhân lương tâm cần trợ giúp). Xin liên lạc với chúng tôi, bởi chúng tôi có danh sách các tù nhân lương tâm để chúng tôi có thể phân bổ, để không bị trùng lên nhau, và để mọi tù nhân lương tâm đều được sự quan tâm đồng đều của các đồng hương ở hải ngoại. Chúng tôi trân trọng cảm ơn.
Một lần nữa chân thành cảm ơn Tiến sĩ Nguyễn Đình Thắng đã dành thời gian cho cuộc nói chuyện với RFI về đề tài Quỹ Tù nhân Lương tâm với cuộc đấu tranh vì nhân quyền dân chủ cho Việt Nam.
Xin cảm ơn và xin gửi lời chào đến tất cả quý thính giả thân mến.
Quý vị quan tâm hơn về đề tài này có thể truy cập địa chỉ trang nhà của BPSOS : http://machsong.org/
Các tin bài liên quan
Uẩn khúc đằng sau vụ câu lưu Nguyễn Bắc Truyển
Cựu tù nhân lương tâm Nguyễn Bắc Truyển được trả tự do sau một ngày bị câu lưu
LS Lê Quốc Quân lại tuyệt thực trong tù
Liên Hiệp Quốc đưa ra 227 khuyến nghị về nhân quyền cho Việt Nam
Kiểm điểm định kỳ về tình hình nhân quyền Việt Nam
HRW : Cần gây áp lực để Việt Nam tôn trọng các cam kết nhân quyền
Human Rights Watch : Tình hình nhân quyền Việt Nam 2013 xấu đi
Việt Nam : Các nhà hoạt động xã hội đi thăm cựu tù nhân lương tâm bị câu lưu (Diễn đàn Xã hội Dân sự và "Hội bầu bí tương thân" thăm ông Phạm Văn Trội)
Gia đình các tù nhân lương tâm vận động các đại sứ quán tại Hà Nội
Các nhóm nhân quyền ở Việt Nam vận động sứ quán phương Tây
Việt Nam 2013 : Phong trào đấu tranh nhân quyền bắt đầu lan rộng
Nhà giáo Đinh Đăng Định bị đưa về tù, khi đang điều trị ung thư
Nạn "Nô lệ" tại Việt Nam
Vì sao đạo Dương Văn Mình của người H’Mông bị đàn áp?
Quốc khánh Việt Nam : Các tù nhân chính trị nổi tiếng chưa được đặc xá
Vận động chính giới Hoa Kỳ về nhân quyền ở Việt Nam
Quan hệ Mỹ-Việt: Washington vẫn xem nhẹ nhân quyền
Geen opmerkingen:
Een reactie posten