Eerste foto van een zwart gat

Door Silvan Schoonhoven

Updated 26 min geleden

1 uur geleden in BUITENLAND

Een zwarte vlek met een gouden rand, als een onheilspellend kattenoog, ’de poort van de hel’. Die foto, de eerste van een zwart gat ooit, is vandaag door astronomen gepresenteerd. „Een enorme doorbraak voor de mensheid.”

Het is een kroon op het werk van Albert Einstein, die ruim een eeuw geleden het bestaan van zwarte gaten voorspelde. Lid van de Europese Commissie Carlos Moedas zei op de persconferentie in Brussel dat deze foto zo belangrijk is voor de wetenschap dat er een tijd voor en een tijd na de presentatie van de foto zal zijn. „In het geval van zwarte gaten zijn feiten vreemder dan fictie. Ik ben nog nooit zo opgetogen geweest.”Liefhebbers van de sciencefictionfilm Interstellar hadden al een idee hoe een zwart gat eruitziet: een dreigend donker niets met eromheen een kolkende schijf van gloeiend materiaal, gedoemd om er vroeg of laat te worden opgeslokt. Wie met zijn ruimteschip in de zuiging terechtkomt, wordt al uit elkaar getrokken ver voor aankomst in het gat.

Een foto van een zwart gat is onmogelijk. Het hoogst haalbare is een foto van de ’schaduw’ van een zwart gat, het gebied eromheen waaruit geen licht meer ontsnapt. Het gat zelf huist als een nijdige spin in het middelpunt van die schaduw.

Ook de schaduw is eigenlijk te klein en te ver weg om te fotograferen. De zwarte vlek is ongeveer zo klein als een appel op de maan. Zelfs de allersterkste telescopen op aarde kunnen niet zo sterk inzoomen. De Alma-supertelescoop in Chili zou bijvoorbeeld wel een verkeersbord kunnen lezen in Nederland, maar een appel op de maan is te veel gevraagd.

Event Horizon Telescope Project

Om een foto van een zwart gat te maken is eigenlijk een telescoop ter grootte van de aarde nodig. Die bestaat niet. Wel staan er overal op aarde telescopen en hebben we het geluk dat de aardbol ronddraait. Dus als alle telescopen zich op het zwarte gat richten kan er met veel geduld, goede timing en ingewikkelde berekeningen alsnog een soort foto uitrollen van het onfotografeerbare. De eerste resultaten van dit Event Horizon Telescope Project zijn vandaag gepresenteerd, meer data zullen het beeld de komende jaren wellicht nog scherper maken. Uiteindelijk is zelfs een filmpje mogelijk, zei een woordvoerder van de onderzoekers.

De foto bevestigt Einsteins relativiteitstheorie. Er is niets gevonden in de data die de beroemde theorie weerspreekt. ’Helaas’, voegde een van de woordvoerders aan die constatering toe.

De metingen zijn al een paar jaar gaande. De telescopen kijken voor de zekerheid naar twee van de allerzwaarste zwarte gaten. Een daarvan is de onzichtbare reus die vermoedelijk in het hart van ons eigen melkwegstelsel woont. Dit gat, Sagittarius A-ster, staat in het sterrenbeeld Boogschutter. Alle aandacht is nu echter gevestigd op de foto van de een tweede gat, dat zich veel verder weg bevindt. M87 ligt zo’n 50 miljoen lichtjaar van de aarde.

Zwarte gaten zijn waarschijnlijk de meest extreme voorwerpen in het universum. Ze zijn nog veel zwaarder dan neutronensterren en die zijn al zo massief dat een theelepel neutronenster zo zwaar is als de hele aarde.

Deze gaten trekken niet alleen aan alles en iedereen in de omgeving, maar vervormen ook de tijd en de ruimte. De ruimte vervormt zo sterk, dat je zelfs kunt zien wat er áchter een zwart gat is. Hoe dichterbij je komt, hoe meer de tijd tot stilstand komt.

Europa heeft miljoenen bijgedragen aan het onderzoek.

TulipGarden9

woensdag 10 april 2019