Để nuôi sống hàng tỷ con người trên trái đất, phát triển nông nghiệp là điều tối cần thiết. Thế nhưng, theo ông Olivier De Schutter, nguyên Báo cáo viên Đặc biệt của Liên Hiệp Quốc về Quyền Lương thực, vấn đề đang đặt ra hiện nay là chúng ta phải nhanh chóng tìm ra một phương thức sản xuất nông nghiêp mới.
Theo ghi nhận của Le Monde, hôm nay là ngày luật gia người Bỉ Olivier De Schutter chính thức rời khỏi chức vụ sau 6 năm làm việc trong tư cách Báo cáo viên Đặc biệt của Liên Hiệp Quốc về Quyền Lương thực, tức là quyền của mỗi người được tiếp cận với thức ăn, nước uống. Trong nhiệm kỳ của mình, ông De Schutter đã chứng kiến nào là một cuộc khủng hoảng nghiêm trọng về giá lương thực, nào là cuộc tranh luận chưa dứt về nhiên liệu sinh học, nào là tính trạng các nước có tiền nhưng thiếu đất đi "chiếm hữu đất đai" canh tác tại các nước đang phát triển, có đất nhưng thiếu tiền...
Mô hình sản xuất chạy theo năng suất đã lỗi thời
Qua những trải nghiệm đó, nguyên Báo cáo viên Liên Hiệp Quốc đã cho rằng mô hình nông - công nghiệp hiện hành đã lỗi thời và giải pháp cho những thách thức lương thực hiện nay sẽ không đến từ các Nhà nước mà đến từ các công dân.
Trả lời báo Le Monde, ông De Schutter trước hết ghi nhận bước tiến trong nhận thức của các nước về việc cần phải thay đổi mô hình sản xuất nông nghiệp để bảo đảm quyền được cung cấp lương thực của mọi người, một sự đồng thuận trong nhận thức mà ông cho là "không thể tưởng tượng ra" chỉ cách đây sáu năm thôi.
Ông De Schutter trước hết cho rằng thế giới ngày nay đã thấy rằng cần phải giúp đõ từng nước để họ tự nuôi dân, chứ vấn đề lương thực không thể dựa vào việc tập trung sản xuất tại các khu vực canh tác hiệu quả nhất, viện trợ lương thực và thương mại quốc tế.
Điểm thứ hai là nhận thức rõ hơn về vai trò quan trọng của vấn đề dinh dưỡng, một chủ đề hầu như đã bị lơ là từ ba mươi năm nay.
Và thứ ba, theo ông De Schutter, là nhận thức rõ ràng hơn về sự hụt hơi của mô hình nông nghiệp hiện hữu, dựa trên thâm canh (dùng phân bón và thuốc trừ sâu) và lệ thuộc ngày càng nhiều vào việc công nghiệp hóa nông nghiệp.
Đối với ông De Schutter, ngày nay, rất nhiều người đã thấy là cần phải thay đổi hướng đi, để tiến tới một mô hình gọi là nông nghiệp-sinh thái (agroecologie). Vấn đề khó khăn tuy nhiên lại là làm sao đi được từ nhận thức đến hành động cụ thể.
Bốn trở ngại cần phải dỡ bỏ
Theo chuyên gia De Schutter, hiện nay có bốn chướng ngại vật đang cản đường tiến tới một nền sản xuất nông nghiêp-sinh thái.
Đầu tiên hết là cản lực công nghệ học vì quá trình hiện đại hóa nông nghiệp trên thế giới cho đến giờ chỉ được thực hiện theo một mô hình năng suất trên hết.
Cản lực thứ hai là mang tính chất kinh tế xã hội : Hiện nay, thị trường bị các tác nhân lớn chiếm lĩnh, cả về đầu vào (hạt giống, phân bón...) lẫn đầu ra tức là ngành công nghiệp chế biến sản xuất. Cơ hội dành cho các tác nhân nhỏ hơn để tiến hành cải cách do đó rất hạn chế.
Trở ngại thứ ba là văn hóa : Lối sống vội vã trong xã hội ngày nay đã làm cho con người phải lệ thuộc vào các loại thực phẩm được chế biến và nấu nướng dễ dàng.
Cuối cùng là trở ngại chính trị : Các chính phủ hiện rất nhạy cảm với lợi ích của các đại tập đoàn công nghiệp-thực phẩm, làm cho các tập đoàn này mặc nhiên có quyền phủ quyết trên tất cả các cố gắng thay đổi.
Cần phải phát huy nông nghiệp gia đình
Đối với ông De Schutter, ngày nay đã có một nhận thức rằng nông nghiệp gia đình có thể góp phần xóa đói, giảm nghèo ở nông thôn, quản lý hợp lý các hệ sinh thái hoặc bảo vệ tính đa dạng của sản xuất nông nghiệp và các hệ thống thực phẩm.
Tuy nhiên, chỉ có vài chính phủ có phương tiện tài chánh để phát huy nông nghiệp gia đình. Theo ông De Schutter, Brazil là một ví dụ hiếm hoi của một quốc gia hiểu được sự cần thiết phải tổ chức sự song song tồn tại giữa hai ngành nông nghiệp công nghiệp và gia đình, và có khả năng tài trợ cho chính sách của mình.
Cần phải dân chủ hóa các hệ thống lương thực thực phẩm : người dân phải có một vị trí quan trọng trong việc ra quyết định
Trong bài phỏng vấn dành cho Le Monde, nguyên Báo cáo viên Liên Hiệp Quốc đặc trách Quyền Lương Thực đã thú nhận rằng nhận thức của ông cũng đã thay đổi sau 6 năm làm việc : "Tôi từng tin tưởng vào năng lực tối cao của Nhà nước, nhưng ngày nay tôi lại tin vào sức mạnh tối cao nền dân chủ".
Đối với ông De Schutter, mọi người không nên chờ đợi một cách thụ động sự giúp đỡ của các chính phủ. Lý do là các cản lực trói tay các chính phủ quá nhiều, các áp lực trên họ là điều hiển nhiên, trong lúc các tác nhân chống lại sự thay đổi lại quá mạnh.
Trong bối cảnh đó, ông De Schutter cho rằng tiến trình cải tạo các hệ thống lương thực sẽ bắt đầu từ các sáng kiến địa phương. Tại những nơi từng được ông thăm viếng, ông đã chứng kiến cảnh những người dân không còn muốn tiếp tục bị coi là người tiêu dùng đơn thuần hay là cử tri tiềm tàng, mà lại muốn trở thành tác nhân thực sự của sự thay đổi, bằng cách phát minh ra các phương cách sản xuất và tiêu dùng có trách nhiệm hơn.
Vào cuối bài phỏng vấn, ông Olivier De Schutter đã chuyển đến các chính phủ trên thế giới một thông điệp đơn giản : Cần phải dân chủ hóa các hệ thống lương thực thực phẩm.
Điều đó, theo ông, có nghĩa là các Nhà nước phải thừa nhận rằng họ không nắm giữ tất cả các giải pháp cho vấn đề lương thực, mà phải cho người dân của họ một vị trí quan trọng trong việc ra quyết định.
"Ngày nay, tôi tin tưởng nhiều hơn vào một quá trình chuyển đổi do các sáng kiến từ bên dưới quy định thay vì do các quy tắc áp đặt từ bên trên".
Geen opmerkingen:
Een reactie posten