Van stoffige kraamkamers vol protosterren tot gigantische sterrenstelsels met supermassieve zwarte gaten en van ijswerelden in ons zonnestelsel tot zeldzame Wolf-Rayetsterren. Een jaar geleden deelde de Amerikaanse ruimtevaartorganisatie de eerste kiekjes van de James Webb-telescoop en sindsdien worden we wekelijks verwend met de fraaiste kosmische ruimtefoto’s.
In dit artikel zetten we de tien allermooiste James Webb-foto’s op een rij. Deze foto’s zijn gerangschikt door de bezoekers van Scientias.nl. De laagste foto in deze lijst kreeg gemiddeld een 8, terwijl de eerste plek beloond is met een hoog gemiddeld cijfer, namelijk een 9.
10. James Webb maakt fantastische foto van Uranus (en zijn ringen!)
In het eerste jaar maakte de James Webb-telescoop al verschillende foto’s van gasplaneten in ons zonnestelsel, zoals Jupiter en Neptunus. Hoogtepunt is volgens jullie deze foto van Uranus. Ruim 37 jaar na de scheervlucht van Voyager 2 langs de ijskoude blauwe planeet vervaardigde James Webb nieuwe foto’s. Daarop zien we een planeet met een complex ringsysteem, een heldere poolkap en waarschijnlijk zelfs onweerswolken.
De ijsreus is uitgerust met dertien ringen, waarvan er elf zichtbaar zijn op de foto hieronder. Sommige van deze ringen zijn echter zo helder, dat wanneer ze dicht bij elkaar in de buurt liggen, ze lijken samen te vloeien tot één grotere ring. Waar we daarnaast niet omheen kunnen, is de extreem heldere poolkap van Uranus, te zien aan de rechterkant. Momenteel is het nog lente op de noordpool, het deel van de planeet dat op de foto’s zichtbaar is. De zomer zal pas in 2028 aanbreken. Aan de rand van de poolkap is tevens een heldere wolk te zien. Dergelijke wolken zijn typerend voor Uranus en houden waarschijnlijk verband met onstuimige stormen.
9. Fotogenieke Orionnevel waar sterren geboren worden
De Orionnevel is al veelvuldig gefotografeerd, maar de nieuwste foto’s van James Webb spannen toch de kroon. Het zijn de scherpste en meest gedetailleerde foto’s die we van het binnenste van de nevel hebben.
James Webb richtte het vizier op het sterrenbeeld Orion en zocht daar vervolgens naar de op 1350 lichtjaar van de aarde gelegen Orionnevel. Het resulteert in een fantastische foto van het binnenste van de nevel, waarop tal van spectaculaire structuren te zien zijn. Wat natuurlijk direct in het oog springt is de balkvormige wolk die zich van de linkerbovenhoek naar de rechteronderhoek van de foto uitstrekt. Het is een ‘muur’ van dicht gas en stof, waarin de heldere ster θ2 Orionis A nestelt. Rechtsboven zie je een aantal hete, jonge zware sterren die deel uitmaken van het zogenoemde Trapeziumcluster; een open sterrenhoop in de Orionnevel. Deze sterren geven intense ultraviolette straling af, waardoor de balkvormige wolk langzaam erodeert.
8. NGC 3132
Op 2000 lichtjaar van de aarde vinden we een planetaire nevel, die ook wel de Zuidelijke Ringnevel wordt genoemd. De nevel (een groeiende gaswolk rond een stervende ster) breidt zich momenteel uit met 14,5 kilometer per seconde. Met behulp van de krachtige ruimtetelescoop James Webb zijn onderzoekers er nu in geslaagd de rommelige dood van deze ster te reconstrueren en te achterhalen hoe de nevel zijn unieke vorm heeft gekregen. En daaruit blijkt dat er behoorlijk wat ‘medeplichtigen’ aan te wijzen zijn: minstens vier sterren waren verantwoordelijk voor het creëren van deze prachtige planetaire nevel.
7. James Webb ziet pasgeboren ster een hoop stennis schoppen
Hoe zagen de zon en het zonnestelsel er in de beginperiode uit? Misschien wel zoals op de foto hieronder. Op de foto is een kleurrijke zandloper te herkennen. En precies in het midden, in de ‘hals’, bevindt zich een pasgeboren ster zich op. Deze ster – L1527 – is piepjong, namelijk slechts 100.000 jaar oud. Dat is een oogwenk in kosmische termen. De vlammende oranje en blauwe wolken boven en onder de jonge ster zijn alleen zichtbaar in infrarood licht. Daarom waren ze nog nooit gezien voordat ze werden vastgelegd door Webb’s Near-Infrared Camera (Nircam).
6. Webb tuurt in buitenaardse kraamkamer en ziet wat voorheen onzichtbaar was
Dit was één van de eerste foto’s die James Webb deelde met de buitenwereld. Dit zijn de zogenoemde Cosmic Cliffs in de Carinanevel. Dit is een gebied aan de rand van een gigantische, gasvormige holte in de sterrenhoop NGC 3324. Het is een broeinest van piepjonge sterren in een zelden geziene ontwikkelingsfase. Concreet ontdekten de onderzoekers dankzij de aanwezigheid van moleculair waterstof tientallen voorheen aan het oog onttrokken energetische jets (straalstromen) die uit extreem jonge sterren schieten.
5. James Webb maakt ongeëvenaard gedetailleerde opname van superzeldzame Wolf-Rayetster
Wolf-Rayetsterren zijn zware sterren die door toedoen van krachtige sterrenwinden veel massa verliezen. Ze leven maar kort en exploderen uiteindelijk tot supernova. Op de opname van James Webb schittert de Wolf-Rayetster WR 124. De ster bevindt zich op zo’n 15.000 lichtjaar afstand, in het sterrenbeeld Boogschutter. WR 124 is ongeveer 30 keer zwaarder dan de zon en druk bezig om zijn buitenste lagen af te stoten. Inmiddels heeft de ster al zo’n 10 zonsmassa’s aan gas weggeslingerd. Dat weggeslingerde gas koelt – op enige afstand van de ster – af, waarna stof ontstaat.
4. James Webb-telescoop werpt een blik in het Karrenwielstelsel – en dat levert mooie beelden op
Het Karrenwielstelsel op 500 miljoen lichtjaar van de aarde is bekend om zijn vrij eigenaardige vorm. Zoals de naam al doet vermoeden ziet het stelsel er namelijk uit als het wiel van een wagen; het resultaat van een immense botsing tussen een groot spiraalstelsel en een kleiner sterrenstelsel. De botsing had met name gevolgen voor zijn vorm en structuur; zo bestaat het Karrenwielstelsel nu uit twee ringen – een heldere binnenring en een kleurrijke buitenring. Deze twee ringen breiden zich naar buiten toe uit, vergelijkbaar met rimpelingen in een vijver nadat er een steen in is gegooid.
3. James Webb maakt fantastische opnames van Tarantulanevel (en spot tienduizenden voorheen onzichtbare sterren)
De goedbestudeerde Tarantulanevel heeft zijn naam te danken aan de stoffige filamenten die zich als spinnenpoten uitstrekken. Wetenschappers bestuderen de nevel graag, omdat het een stervormingsgebied is en ons als zodanig meer inzicht kan geven in de totstandkoming van sterren. Nu blijkt dat de nevel nog veel verrassingen voor ons in petto heeft. James Webb nam vorig jaar het hart onder de loep en ontdekte nieuwe (proto)sterren.
2. James Webb en Hubble slaan de handen ineen en leveren prachtige foto af
Op de tweede plaats een samenwerking van James Webb en Hubble. Aanschouw het spiraalvormige sterrenstelsel Messier 74 zoals je ‘m nog nooit eerder hebt gezien. Beide telescopen vullen elkaar goed aan. Webb bestudeert objecten namelijk op infrarode golflengten, terwijl Hubble de ultraviolette en zichtbare golflengten goed weet vast te leggen.
Op deze prachtige foto zijn zelfs kleine details zichtbaar. Webbs scherpe blik onthult bijvoorbeeld de delicate filamenten van gas en stof in de grandioze spiraalarmen van Messier 74, die vanuit het midden van het beeld naar buiten kronkelen. De afwezigheid van gas in het nucleaire gebied geeft bovendien een onbelemmerd zicht op de sterrenhopen in het centrum van het stelsel.
1. Gloednieuwe foto van wereldberoemde Arendnevel jaagt kijkers de stuipen op het lijf
De top 3 van deze James Webb-top 10 zal geen verrassing zijn, want eind vorig jaar eindigde deze drie foto’s ook op het podium tijdens de verkiezing ‘Ruimtefoto van het jaar 2022‘. Het goud gaat opnieuw naar de Arendnevel, ook wel bekend als de Adelaarsnevel. Deze nevel bevindt zich op zo’n 6.500 lichtjaar afstand en is natuurlijk vooral bekend om de gaszuilen. In de stoffige pilaren ontstaan veel jonge sterren. Deze pilaren blijven helaas niet voor altijd bestaan. Sterrenwinden van zware, nabije sterren zorgen ervoor dat de pilaren ‘eroderen’ en uiteindelijk worden vernietigd.
De foto is gemaakt met Webbs Mid-Infrared Instrument (MIRI). Leuk weetje over de MIRI-camera: NOVA (de Nederlandse Onderzoeksschool Voor Astronomie) was verantwoordelijk voor de hoofdoptiek van de MIRI-spectrometer en leverde daarmee een belangrijke bijdrage aan het instrument. De foto heeft dus een fraai Nederlands tintje.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten