Quan niệm về rắn ở các nước phương Đông
Rắn không chỉ là loài động vật sống trên khắp thế giới, nó còn là biểu tượng cho nước, lửa, linh hồn, nhục dục, quyết đoán, đa nghi.
Với các nước phương Đông, trong một số nền văn hóa, hình tượng
rắn có vị trí quan trọng trong thế giới biểu tượng. Rắn thường thể hiện hình ảnh
khác nhau như thần hiền, thần ác, điều tốt, điều xấu, sự hủy diệt, tái sinh,
tình yêu.
Hình ảnh rắn trên bậc thang ở một đền thờ của Thái Lan. Ảnh: dipity.com. |
Theo giáo sư Ngô Đức Thịnh, giám đốc Trung tâm nghiên cứu và bảo
tồn văn hóa tín ngưỡng, rắn là con vật đa diện, tùy theo quan niệm từng dân tộc
và tôn giáo mà nó là loài biểu tượng cho cái ác hay cái thiện. Trong văn hóa
Việt, rắn không chỉ là loài động vật bình thường mà còn trở thành một biểu tượng
tâm linh.
Từ xa xưa, người Việt có câu chuyện truyền
thuyết về loài rắn như câu chuyện Thạch Sanh, Lý Thông; một huyền thoại khác là
rắn báo oán mà Nguyễn Trãi bị tru di tam tộc. Trong hầu hết các câu chuyện ở
Việt Nam, rắn thường gắn với cái ác.
Vì thế, người Việt quan niệm rắn là loài đáng sợ nên không nhiều
người thích chúng, vì nọc độc của một óố loài rắn có thể giết người ngay tức
khắc. Tục ngữ Việt còn có câu nói lên tính xấu của con người với hình ảnh con
rắn như "Khẩu phật tâm xà", "Đánh rắn là phải đánh dập đầu", "Cõng rắn cắn gà
nhà", vì thế những người tính cách không tốt, thường được ví như người ác, gian
manh hay thích nhục dục.
Trong văn hoá dân gian Việt Nam, rắn không được xem là biểu
tượng gắn với tôn giáo, trừ trường hợp Phật giáo của người Khmer sống ở Nam Bộ.
Tục thờ rắn là một tín ngưỡng nguyên thuỷ của người Việt cổ với hai ý nghĩa
chính là tục thờ thủy thần. Tục thờ này mang ý niệm về sông nước của cư dân làm
nông nghiệp. Các đền thờ rắn xuất hiện dọc theo các con sông Hồng, sông Cầu,
sông Đuống.
Vị thần rắn trong Ấn Độ giáo có tên gọi là
Naga. Rắn được xem như biểu tượng của sự bất tử, được kính trọng như con vật
linh thiêng. Người Ấn còn dành riêng cho rắn ngày tết vào tháng 8 hàng năm. Hình
ảnh thường thấy ở các đền đài Ấn Độ là vị thần cầm rắn trên tay hay để rắn quấn
quanh mình.
Truyền thuyết Ai Cập thường xem rắn như là một
vị thần linh tối cao, vị thần hộ mạng cho các nhà vua, do đó trên các vương miện
của các vua pharaoh Ai Cập đều có chạm trổ hình rắn Naja bằng vàng hay đá
qúy.
Ở Hy Lạp, y học dùng biểu tượng con rắn quấn
quanh cây gậy tượng trưng cho sự khôn ngoan, khả năng chữa trị bệnh tật. Theo
thần thoại cổ Hy Lạp, vị thần Esculape, con trai của thần Apollo được xem là ông
tổ ngành y dược, trên đường đi thăm bạn gặp một con rắn, ông đưa cây gậy ra, con
rắn bám lấy và bò lên quấn quanh cây gậy của ông. Thấy vậy, thần Esculape lấy
cây gậy đập xuống đất để giết chết con rắn. Nhưng, một con rắn khác bò tới,
miệng ngậm thảo dược để cứu con rắn kia. Cũng từ đây, ông tìm kiếm các loại cây
cỏ trên núi để chữa bệnh cứu sống con người. Vì vậy, để khắc họa vị thần
Esculape, người ta thường để thần cầm một chiếc gậy làm bằng gỗ cây nguyệt quế
và một con rắn quấn chung quanh.
Với người Thái Lan, rắn là hồn của âm vật, là
thần mẹ. Trong văn hóa tâm linh, rắn là vật linh thiêng, mang lại may mắn cho
con người. Vì thế ở đền thờ Thái Lan có rất nhiều đền thờ rắn.
Thờ rắn còn phổ biến trong tín ngưỡng ở
Campuchia. Người Khmer vốn có tín ngưỡng thờ rắn Naga chín đầu.
Rắn chín đầu là biểu tượng cho thần đất và thần nước. Sau này, do ảnh hưởng của
đạo Bà la môn, rắn còn mang biểu tượng nguồn gốc các vị vua lập quốc. Vì thế,
các vị vua Khmer thường cho xây dựng các cung điện và đền thờ lớn bằng đá, mà
rắn Naga được xem là vị thần canh giữ, chúng xuất hiện trên cầu thang, các lối
đi, trên ngưỡng cửa hoặc trên các mái tháp để xua đuổi tà ma.
Trong kiến trúc nhiều ngôi đền cổ của người Khmer, hình ảnh cầu
vồng và rắn Naga tượng trưng cho cầu nối giữa trần gian và cõi Niết bàn.
Ở Trung Quốc, tín ngưỡng thờ rắn được biết đến
từ khá lâu, qua hình tượng thần Phục Hy đầu người đuôi rắn, thần Nữ Oa đầu người
mình rắn. Rắn Naga là biểu tượng của linh vật bảo vệ tôn giáo, cội nguồn của sự
sống và cái chết.
Hương Thu tổng hợp
Geen opmerkingen:
Een reactie posten