Con đường "xã hội chủ nghĩa" Zimbabwe 16 triệu dân : Từ vựa lúa đến... đói nghèo, do...tổng thống vừa bị truất phế sau 37 năm Robert Mugabe + Trung Quốc ảnh hưởng Zimbabwe tới mức nào? + Cụ già..."gân" Mugabe (93 tuổi) bị... cho về vườn (!)
Con đường Zimbabwe: Từ vựa lúa đến đói nghèo
9 giờ trước
Bản quyền hình ảnhGetty ImagesImage caption Năm 2013 Zimbabwe có 1,6 triệu dân bị đói và phải nhận viện trợ từ Âu Mỹ
Dù Tổng thống Robert Mugabe còn cố ở lại hay bị đẩy đi, 'kỷ nguyên Mugabe' ở Zimbabwe với một loạt thí nghiệm kinh tế - xã hội đang khép lại.
Là 'vựa lúa châu Phi' với nền nông nghiệp khá hiện đại, Zimbabwe còn thừa hưởng ngôn ngữ và hệ thống pháp luật Anh, lại giành độc lập muộn (năm 1980) nên đã tránh được nhiều sai lầm của phe xã hội chủ nghĩa thời Chiến tranh Lạnh. Từ cô đánh máy thành đệ nhất phu nhân
Đảng ZANU-PF là tên viết tắt của "Zimbabwe African National Union - Patriotic Front (Liên minh Quốc gia Châu Phi Zimbabwe - Mặt trận Ái quốc), thuộc phe tả, và chính thức theo đuổi các mục tiêu:
Chủ nghĩa xã hội Marxist
Nền độc lập dân tộc châu Phi
Chống chủ nghĩa đế quốc
Lấy nông thôn bao vây thành thị
Ra đời năm 1963, đảng này ngay từ ban đầu đã nhận sự ủng hộ từ Trung Quốc thời Mao Trạch Đông.
Theo Elizabeth Schmidt trong cuốn "Foreign Intervention in Africa: From the Cold War to the War on Terror" thì cánh vũ trang của ZANU là Patriotic Front (PF), được Trung Quốc huấn luyện chiến tranh du kích, vận động quần chúng nông dân, tổ chức các cuộc tập kích xuyên biên giới, vùng giáp Zambia và Mozambique.
Học thuyết chiến tranh nhân dân của Mao cũng được ZANU áp dụng và họ được người sắc tộc nói tiếng Shona "đùm bọc" thời kháng chiến.
Về tổ chức, ZANU cũng có cơ cấu giống một đảng Marxist kiểu Mao: trên cùng là Bộ Chính trị, dưới là Ban Chấp hành Trung ương, và bên cạnh có Đoàn Thanh niên, Hội Phụ nữ, Hội Nông dân, Hội Cựu Chiến binh...
Cải cách Ruộng đất
Bản quyền hình ảnhDESMOND KWANDEImage caption Cải cách Ruộng đất ở Zimbabwe đã đem lại đất canh tác cho người da đen Sau khi chính phủ phân biệt chủng tộc cuối cùng của người da trắng do Ian Smith (gốc Anh từ Nam Phi) tan rã năm 1979, ông Robert Mugabe lên làm thủ tướng.
Quốc gia Rhodesia đổi tên thành Zimbabwe trong làn sóng dân tộc chủ nghĩa, "châu Phi hóa".
Nhưng về kinh tế, ông Mugabe đã mời 200 nghìn điền chủ da trắng ở lại, và trì hoãn chính sách Cải cách Ruộng đất để đảm bảo ổn định cho nền nông nghiệp.
Ian Smith, cựu thủ tướng da trắng cũng ở lại Zimbabwe và tiếp tục sống trong trang trại của mình.
Sang đầu thập niên 2000 vì nguy cơ thất cử, Mugabe xoay sang chính sách bài xích người gốc Âu.
Luật Cải cách Ruộng đất được chính phủ ZANU-PF thông qua, mà trên thực tế sẽ là tước đoạt các nông trang hiện đại, phì nhiêu của người gốc Âu.
Những người không chịu bán rẻ lại ruộng đất, gia sản cho chính phủ thì bị các nhóm dân quân hoặc côn đồ đến cướp phá.
Một số người gốc Âu bị giết chết.
Các nông trang được trao lại cho nông dân Zimbabwe mà đa số không nắm được nghề canh tác.
Bản quyền hình ảnhODD ANDERSENImage captionĐiền chủ gốc Âu ở Zimabwe bị đuổi đi: Maria Stevens khóc chồng, David Stevens, người bị một đám côn đồ giết chết trong làn sóng bạo lực hồi năm 2000 chống lại các nhà nông da trắng Chỉ trong vài năm, từ nước xuất khẩu lúa, thuốc lá, trái cây, Zimbabwe bị nạn đói đe dọa. Trung Quốc và món da lừa châu Phi Thực hư gạo nhựa, gạo giả? TQ đưa quân sang căn cứ quân sự Djibouti
Số liệu của Ngân hàng Thế giới cho thấy GDP của Zimbabwe sụt từ 6,75 tỷ USD năm 2001 xuống 4,4 tỷ năm 2008.
Chiến tranh Congo
Nhưng cách điều hành của chính quyền ZANU-PF không chỉ tác động xấu đến nông nghiệp.
Cùng lúc, cuộc chiến với Congo khiến ngân sách quốc gia kiệt quệ.
Zimbabwe không hề có biên giới chung với Congo, và hoàn toàn có thể đứng ngoài cuộc chiến giữa Congo, Rwanda, Uganda và Angola.
Nhưng ông Mugabe đã gửi quân sang Congo để "thoả mãn tham vọng là lãnh tụ châu Phi", và với quân đội Zimbabwe, chiến tranh là cơ hội kiếm chác.
Quả vậy, theo một điều tra của The Economist, quân đội Zimbabwe vào chiếm vào khai thác vùng có kim cương ở Nam Congo, trong khi Angola thì chiếm các mỏ dầu, còn Rwanda và Uganda thì đào coltan. VN gửi DNA sừng tê buôn lậu cho Nam Phi Mỏ đồng Zambia: 31 người TQ bị bắt Ngân hàng Anh bị nghi vấn 'rửa tiền ở Nam Phi'
Các tướng tá và lãnh đạo Zimbabwe đã bỏ túi nhiều nhưng chi phí chiến tranh thì để ngân sách quốc gia gánh chịu.
Dư luận Zimbabwe bị che mắt vì chiến sự mà hàng nghìn quân nước này tham gia tại Congo trong 5 năm liền.
Sự việc chỉ vỡ lở khi tư lệnh quân đội, tướng Constantine Chiwenga bị các bà vợ của nhiều tướng tá yêu cầu điều tra tình trạng chồng của họ đi đánh nhau bên Congo đã mang về nhà vợ thứ nhì hoặc vợ thứ ba.
Cùng lúc, một ước tính nói ngân sách Zimbabwe chi ra chừng hàng tỷ USD cho chiến phí.
Có ý kiến như của nhà kinh tế John Robertson nói rằng rất có nhiều khả năng ngoài việc khai thác gỗ và kim cương, các khoản tiền đã "lưu lạc sang tài khoản ở ngân hàng Thụy Sỹ" mà giới cầm quyền Zimbabwe làm chủ.
Nhưng điều chắc chắn là các chỉ số tài chính Zimbabwe trở nên thê thảm: lạm phát phi mã, từ 59% năm 2000 lên 80 tỷ phần trăm vào cuối năm 2008.
Chính quyền Mugabe dùng các biện pháp hành chính phản kinh tế để cứu vãn: cấm tăng giá, bắt nhốt các nhà buôn tăng giá hàng hóa, và đặt việc dùng tiền đô la Mỹ, và đồng euro ra ngoài vòng pháp luật.
Điều này chỉ khiến hơn 30% trao đổi kinh tế Zimbabwe diễn ra "ngoài luồng", và buôn lậu tăng mạnh.
Zimbabwe đạt vị trí 175 trên 180 nước trong bảng tự do kinh doanh của Heritage Foundation.
Vào năm 2006, Zimbabwe đạt thêm một kỷ lục nữa: tuổi thọ thấp nhất thế giới.
Cùng lúc phần trăm người nhiễm HIV cao vào loại nhất thế giới: 14% dân số tuổi 15-49. Đầu tư Trung Quốc và tương lai kinh tế
Bản quyền hình ảnhJEKESAI NJIKIZANAImage caption Hai ông Tập Cận Bình và Robert Mugabe nắm chặt tay nhau trong chuyến thăm của Chủ tịch TQ sang Zimbabwe năm 2015 Sau Khủng hoảng tài chính 2008, chính quyền Mugabe đã nới lỏng nhiều chính sách kinh tế độc đoán.
Ngoại tệ được sử dụng trở lại.
Chính sách quốc hữu hóa và trao đất cho nông dân bản địa không có kiến thức canh tác được ngưng.
Trong 2500 nông trang lớn của người gốc Âu làm chủ, sau này chỉ còn lại vài trăm không bị mua rẻ hoặc tàn phá. TQ đưa Chiến Lang 2 đi tranh giải Oscar Zimbabwe 'luôn là bạn của Trung Quốc' 'Siêu sốt rét' kháng thuốc đã lan sang VN 'Khi lãnh đạo không ngủ chỉ để mắt nghỉ'
Nhưng vào năm 2013, Hiệp hội Nhà nông Zimbabwe của người gốc Âu đã đưa ra một kế hoạch tái thiết nông nghiệp trong hoàn cảnh chừng 1,6 triệu người tiếp tục bị đói.
Một số công ty, tập đoàn Nam Phi được quay trở lại đầu tư vào nông nghiệp.
Ngành xuất khẩu thuốc lá tìm thấy thị trường lớn là Trung Quốc.
Năm 2016, Zimbabwe bán được gần 600 triệu USD thuốc lá.
Trung Quốc cũng bỏ tiền vào ngành khai khoáng, bán lẻ và giao thông công chính.
Nước này hiện là nhà đầu tư số một ở Zimbabwe và cũng cung cấp phần lớn vũ khí cho quân đội Zimbabwe.
Một số khu nông trại từng có chủ da trắng bị trục xuất đi, rơi vào cảnh hoang tàn, nay do công ty Trung Quốc quản lý.
Ngoài vàng và platinum, Zimbabwe tiếp tục xuất khẩu kim cương: 961 nghìn carats năm 2016.
Nhưng Zimbabwe tiếp tục là quốc gia nghèo và tham nhũng cao.
Bản quyền hình ảnhJEKESAI NJIKIZANAImage caption Doanh nhân Trung Quốc tại chợ bán buôn thuốc lá ở Harare, Zimbabwe Tổ chức Minh bạch Quốc tế (Transparency International) nói mỗi năm, quốc gia 16 triệu dân này mất đi 1 tỷ USD vì tham nhũng.
Cảnh sát, chính quyền địa phương và ngành giao thông là ba "khu vực tham nhũng" nặng nhất.
Nhưng tham nhũng quyền lực và các thương vụ làm ăn của quan chức cao cấp cũng là vấn đề nghiêm trọng.
Hiện Zimbabwe chưa rõ sẽ đi về hướng nào.
Nhưng bất cứ chính phủ nào lên cầm quyền thì việc phục hồi kinh tế quốc gia còn cần rất nhiều chính sách tốt.
Tiến sỹ Alex VinesViện Nghiên cứu Quốc tế Hoàng gia Anh Chatham House
20 tháng 11 2017
Bản quyền hình ảnhJEKESAI NJIKIZANAImage caption Chủ tịch TQ nắm tay Tổng thống Zimbabwe trong chuyến thăm hồi 2015. Lễ đón ông Tập ở Harare gồm cả màn bắn 21 phát đại bác
Chuyến thăm Bắc Kinh của Bộ trưởng Quốc phòng Zimbabwe là một "cuộc trao đổi quân sự bình thường", Bộ Ngoại giao Trung Quốc cho biết sau khi quân đội Zimbabwe nắm quyền tại Harare.
Vậy quan hệ giữa Trung Quốc và Zimbabwe sâu sắc tới mức nào?
Tin tức về chuyến thăm Trung Quốc của Tướng Constantino Chiwenga lan truyền chỉ vài ngày trước cuộc tiếp quản của quân đội ở Zimbabwe là một sự trùng hợp ngẫu nhiên gây chú ý.
Bản quyền hình ảnhGetty ImagesImage caption Tướng Chiwenga được Tướng quốc phòng Trung Quốc chào đón Trên thực tế, Zimbabwe là đối tác phụ thuộc của Trung Quốc. Bắc Kinh là thị trường xuất khẩu lớn nhất của Zimbabwe, cũng là trợ lực chính cho nền kinh tế èo uột của nước này.
Quan hệ của Trung Quốc với Zimbabwe trở nên sâu sắc từ cuộc chiến tranh Rhodes Bush (Nội chiến 1964-1979).
Thất bại trong việc tìm kiếm hậu thuẫn của Liên Xô năm 1979, Robert Mugabe quay sang Trung Quốc và được cung cấp lính, vũ khí và huấn luyện.
Hai nước chính thức thiết lập quan hệ ngoại giao khi Zimbabwe dành độc lập vào năm 1980 và Robert Mugabe viếng thăm Bắc Kinh với tư cách thủ tướng một năm sau đó.
Ông ta trở thành khách thường xuyên của Trung Quốc kể từ đó.
Trong nhiều năm, các quan chức Zimbabwe nỗ lực ủng hộ Trung Quốc chống lại phương Tây cùng chiến lược "Hướng Đông" của Bắc Kinh, đặc biệt sau lệnh trừng phạt của EU năm 2002.
Thật vậy, cách đây một thập niên, ông Mugabe phát biểu tại sân vận động thể thao quốc gia do Trung Quốc xây dựng ở Harare: "Chúng tôi quay mặt về phía đông, nơi mặt trời mọc, và quay lưng về phía tây, nơi mặt trời lặn."
Cam kết quân sự của Trung Quốc cũng sâu sắc hơn trong thời kỳ "Hướng Đông" của Zimbabwe.
Các vụ mua bán đáng kể được thực hiện, bao gồm máy bay phản lực Hongdu JL-8, máy bay tiêm kích Thunder Thunder JF-17, phương tiện, radar và vũ khí.
Tuy nhiên, sau một tranh cãi về vận chuyển vũ khí năm 2008, Bắc Kinh quyết định liệt Zimbabwe vào danh sách thương mại quân sự "mức độ giới hạn".
Bất chấp nỗ lực của Zimbabwe, chiến lược "Hướng Đông" không mang lại hy vọng về làn sóng đầu tư một thập kỷ sau đó. Tháng 8 năm 2015, ông Mugabe đã công khai kêu gọi Tây phương tái cam kết trong bài diễn văn "của quốc gia".
Bản quyền hình ảnhGetty ImagesImage caption Tổng thống Zimbabwean Robert Mugabe từng gặp Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình nhiều lần. Giờ đây, thực tế là Trung Quốc và phương Tây - đặc biệt là Anh - ngày càng tỏ ra quan tâm hơn tới Zimbabwe.
Không xa nhau ở ngoại ô Harare là hai đại sứ quán lớn nhất tại Zimbabwe của Anh và Trung Quốc.
Khi các đại sứ quán khác bị thu hẹp hoặc đóng cửa, đại sứ quán Trung Quốc được mở rộng. Khủng hoảng Zimbabwe 'có dấu hiệu đảo chính'
Máy của bạn không hỗ trợ nghe xem
Mugabe là ai?
Mugabe là ai?Trong khi các nhà ngoại giao Anh có mối liên hệ mật thiết với các doanh nghiệp, xã hội dân sự và những người đối lập, Trung Quốc đầu tư "hỗ trợ kỹ thuật" cho đảng cầm quyền Zanu-PF, bao gồm an ninh quốc gia và chức vụ tổng thống.
Khi nói đến vấn đề chính trị của đảng cầm quyền Zanu-PF và chủ nghĩa phe phái, các nhà ngoại giao Trung Quốc, giống như các đồng nghiệp phương Tây, quan tâm đến sự ổn định, môi trường đầu tư tốt hơn và việc tuân thủ các quy định của pháp luật.
Chủ tịch Tập Cận Bình thăm Zimbabwe năm 2015 và Tổng thống Mugabe viếng thăm Bắc Kinh tháng 1 năm 2017.
Trước công chúng, nhà lãnh đạo Trung Quốc nói rằng ông sẵn sàng khuyến khích các công ty có năng lực đầu tư vào Zimbabwe.
Nhưng về mặt cá nhân, thông điệp là sẽ không có khoản vay nào cho đến khi Zimbabwe ổn định nền kinh tế của mình.
Các nhà ngoại giao và doanh nghiệp Trung Quốc đang chờ đợi những ngày tươi sáng hơn ở Zimbabwe.
Bản quyền hình ảnhGetty ImagesImage caption Quân đội Zimbabwe nói không dàn xếp cuộc đảo chính Trung Quốc là nước mua thuốc lá lớn nhất của Zimbabwe, nhưng nhiều công ty Trung Quốc nhận thấy đây là môi trường đầu tư đầy thách thức và đã bắt đầu tìm kiếm các thị trường thay thế.
Một số nhà đầu tư Trung Quốc đã bị ảnh hưởng trầm trọng - ví dụ như trong lĩnh vực kim cương.
Một vài tuần trước tôi có mặt ở Trung Quốc, tham dự một cuộc họp về quan hệ Trung-Phi. Zimbabwe không được đề cập đến dù chỉ một lần.
Không giống như Ethiopia, Sudan, hoặc Angola là đối tác chiến lược, hoặc Nigeria, Kenya và Nam Phi là các thị trường lớn của Trung Quốc, Zimbabwe không phải là ưu tiên mới của Bắc Kinh.
Vì vậy, quan tâm của Bắc Kinh là trong một môi trường đầu tư tốt hơn ở Zimbabwe. Zimbabwe: Mugabe bị đảng cầm quyền khai trừ Zimbabwe 'luôn là bạn của Trung Quốc' Zimbabwe: Mugabe gặp tư lệnh quân đội
Một thoả thuận chuyển giao đưa đến cuộc bầu cử cho một chính phủ hợp pháp ở Harare quan trọng đối với cả Bắc Kinh và London.
Chiến lược "Hướng Đông" và chiến lược "Kết nối lại với phương Tây" đã không mang lại sự tự tin và đầu tư mà Zimbabwe cần.
Điều mà Zimbabwe cần là một chính phủ ổn định và có trách nhiệm - như vậy các nhà đầu tư từ châu Á, Mỹ và châu Âu mới xem xét nghiêm túc để đầu tư vào Zimbabwe trong tương lai.
Đây là thông điệp mà ông Mugabe nhận được ở Bắc Kinh vào tháng Giêng.
Và cũng là thông điệp mà chỉ huy của quân đội Zimbabwe nhận được tuần trước. Bài phân tích do tiến sĩ Alex Vines, Trưởng Chương trình Châu Phi, Chatham House, giảng viên chính thức tại Đại học Coventry, gửi tới BBC. Chatham House, Viện Nghiên cứu Quốc tế Hoàng gia Anh, tự mô tả là một viện chính sách độc lập, giúp xây dựng một thế giới an toàn, thịnh vượng và công bằng.
Zimbabwe: Mugabe bị đảng cầm quyền khai trừ
Thông báo gây ngạc nhiên vì nó đưa ra trong lúc các nghị sĩ bắt đầu họp để truất phế tổng thống 93 tuổi.
Ông Mugabe ban đầu từ chối ra đi, mặc dù quân đội đã kiểm soát tình hình từ tuần trước.
Ông đã nắm quyền từ khi Zimbabwe giành độc lập năm 1980.
Bình luận trên BBC News, ông Milton Nkosi, nhà báo BBC quan sát tình hình chính trị Zimbabwe từ Johannesburg nói "ông Mugabe đã chọn bước đi đúng là ra đi".
Ông Mugabe từng nổi tiếng là nhà đấu tranh chống lại chính quyền của thực dân da trắng và bị tù 10 năm, nhưng sau đó, khi nắm quyền đã trở thành nhà độc tài, theo ông Nkosi.
"Thay vì trở thành nhân vật như Nelson Mandela, ông ta trở thành người cướp đất, và ông cố bám víu quyền lực.
Từ người 'giải phóng' ông trở thành 'kẻ áp bức' và khiến hàng vạn người Zimbabwe bỏ nước ra đi vì ông cầm quyền sai trái," ông Nkosi nói.
Bản quyền hình ảnhReutersImage caption Robert Mugabe và vợ, tiến sỹ Grace kém ông hơn 40 tuổi Theo luật, phó tổng thống hiện nay, Phelekezela Mphoko, 77 tuổi, có thể làm quyền tổng thống trong 90 ngày.
Nhưng ông này được cho là đồng minh của đệ nhất phu nhân Grace Mugabe, người bị quy cho là nguyên nhân dẫn tới khủng hoảng chính trị. Trung Quốc ảnh hưởng Zimbabwe tới mức nào? Từ cô đánh máy thành đệ nhất phu nhân Zimbabwe 'luôn là bạn của Trung Quốc'
Bà Grace Mugabe đã mâu thuẫn với cựu phó tổng thống Emmerson Mnangagwa.
Bản quyền hình ảnhALEXANDER JOEImage caption Trong những năm 2006-2008, Zimbabwe rơi vào lạm phát kỷ lục Ông Emmerson Mnangagwa bị sa thải ngày 6/11, sự việc được cho là dọn đường để bà Grace Mugabe lên nắm quyền.
Nhưng quân đội sau đó can thiệp từ 14/11, gây sức ép buộc ông Mugabe ra đi.
Những diễn biến này khiến đương kim phó tổng thống Phelekezela Mphoko ở trong tình thế khó khăn.
Hiện nay câu hỏi là hệ thống chính trị gắn liền với gia tộc Mugabe sẽ còn tồn tại ở hình thức nào.
Các nhân vật cao cấp nhất của đảng Marxist ZANU-PF đều từng hỗ trợ ông Mugabe trong việc thực hiện các chính sách gây ra nghèo khó cho người dân.
Bản quyền hình ảnh Getty Images 
Bản quyền hình ảnh DESMOND KWANDE 
Bản quyền hình ảnh ODD ANDERSEN 
Bản quyền hình ảnh JEKESAI NJIKIZANA 
Bản quyền hình ảnh JEKESAI NJIKIZANA 
Bản quyền hình ảnh JEKESAI NJIKIZANA 
Bản quyền hình ảnh Getty Images 
Bản quyền hình ảnh Getty Images 
Bản quyền hình ảnh Getty Images 
Bản quyền hình ảnh Reuters 
Bản quyền hình ảnh ALEXANDER JOE 
Geen opmerkingen:
Een reactie posten