Nga giữ 'bí mật' về tàu ngầm gặp nạn làm chết 14 sĩ quan
Bản quyền hình ảnhKSENIYA GAPONKO
Còn nhiều điều chưa rõ về chiếc tàu ngầm gặp hỏa hoạn trên khoang nạn làm chết 14 sĩ quan Hải quân Nga.
Sự việc xảy ra ở biển Barents hôm thứ Hai 01/07.Danh tính con tàu đến nay vẫn không được Nga công bố, cũng như nguyên nhân hỏa hoạn.
Người ta chỉ nêu chức vụ của 14 sỹ quan Nga bị tử nạn trên tàu nhưng có câu hỏi là vì sao trên một tàu nghiên cứu biển sâu loại nhỏ có cùng một lúc bảy thuyền trưởng cấp một, ba thuyền trưởng cấp hai, hai thuyền trưởng cấp ba, một đại úy hải quân và một trung tá.
Nga công bố 14 sỹ quan cao cấp chết trong tàu ngầm
Tàu ngầm Nga xuống lòng Bắc Cực làm gì?
Hải quân Trung-Nga lần đầu tập ở Biển Baltic
Số phận 'chó du hành vũ trụ' của Liên Xô
Các báo châu Âu những ngày qua đã tìm hiểu câu chuyện và đăng tải nhiều đánh giá, phỏng đoán khác nhau, và các thông tin này chưa được Moscow xác nhận.
1-Tàu nhỏ đi cùng một tàu mẹ trong chuyến đi biển bí mật
Các báo Anh, châu Âu và nhất là Na Uy, nước theo dõi kỹ vụ việc, gợi ý rằng công tác bí mật của chiếc tàu bị nạn gắn liền với một tàu khác.
Theo các nguồn tin này, chiếc tàu bị nạn là tàu ngầm 'Losharik' (AS-31).
Có nguồn tin khác cho rằng đây có thể là chiếc tàu ngầm AS-12.
Nó được tàu mẹ 'Podmoskovie' (lớp Delta-IV) chở đến nơi có hoạt động dưới đáy biển.
'Podmoskovie' cũng là tàu ngầm, và đã phải nổi hẳn lên mặt nước khi tàu 'Losharik' gặp nạn.
Cả hai chiếc tàu bình thường đóng ở căn cứ tại Vịnh Oleniya Bay, nơi có Trung tâm Nghiên cứu Độ sâu Hải dương (GUGI) do Bộ Tổng tham mưu Nga trực tiếp phụ trách.
Đây là vụ tai nạn tàu ngầm nghiêm trọng nhất ở Nga sau vụ tàu Kursk chìm ở Biển Barents năm 2000.
2-Nơi xảy ra tai nạn là Vịnh Ura
Đây là địa điểm gần bán đảo Kola, theo xác nhận của một số dân đánh cá trộm ở địa phương. Họ thấy tàu 'Podmoskovie' nổi lên lúc 09:30 tối ngày 1/07.
Sau khi xảy ra vụ cháy trong tàu 'Losharik', có thêm một tàu thủy và hai tàu kéo của Hải quân Nga đến nơi. Khoảng 11 giờ tối, tất cả đã được đưa đi.
Sau khi bị nạn 'trong vùng biển Nga' chiếc tàu nổi lên cách bờ biển Na Uy 100 km, theo tờ Moscow Times.
Bản quyền hình ảnhLev Fedoseyev
Bản quyền hình ảnhGetty ImagesPhía Nga cho hay chiếc tàu ngầm gặp nạn ở nơi không xa Murmansk, và thuộc biển của Nga, khi đang "nghiên cứu đáy biển".
Tuy nhiên, giới quân sự Hoa Kỳ tin rằng chiếc tàu đang đem các thiết bị nghe lén gắn vào hệ thống cáp viễn thông quốc tế để thu thập tin tức và cần thì phá hoại.
Theo ông Dmitry Gorenburg, Trung tâm Davis chuyên về Nga ở ĐH Harvard thì chiếc tàu ngầm có khả năng làm gián đoạn hệ thống thám báo bằng âm thanh SOSUS [sound surveillance system] vốn được thả xuống Bắc Đại Tây Dương, đoạn từ Greenland tới Anh để theo dõi tàu ngầm Nga từ lãnh thổ Na Uy.
4-Các sỹ quan vì tự đóng khoang tàu bị cháy để hy sinh
Các nguồn tin nước ngoài nói 7 sỹ quan cao cấp và 8 sỹ quan trung cấp không sống trên tàu 'Losharik' mà chỉ lên boong trước khi tàu này xuất hành.
Phía Nga coi họ là anh hùng vì tất cả đã quyết định khóa chặt khoang ở trong, nhằm ngăn lửa lan ra cả tàu, để cứu những người khác.
Cho đến nay phía Nga nói vụ cháy ban đầu xảy ra ở khoang ắc-quy, nhưng các nguồn châu Âu tin là "có vụ nổ gas".
Hôm 5/07, báo Nga nêu tên thuyền trưởng chiếc tàu bị nạn là Denis Dolonsky, người đã chết trên khoang.
Na Uy không ghi nhận mức phóng xạ tăng lên ở khu vực tàu 'Losharik' bị nạn nhưng nhiều báo châu Âu sợ rằng việc một tàu có động cơ hạt nhân bị cháy bên trong là mối lo nhiễm xạ nghiêm trọng và Nga cần phải minh bạch hơn về vụ này.
5-Tàu ngầm vỏ titanium nhẹ và nhanh nhưng có lỗi động cơ
Theo các nhà quan sát tình hình quân sự Nga như Dmitry Gorenburg và Sebastien Roblin, Nga đã đóng được tàu ngầm vỏ hoàn toàn bằng titanium.
Dự án 705 Lira từ thời Liên Xô đã chế tạo được tàu vỏ titanium lớp Alfa, nhẹ hơn nhiều so với tàu ngầm Mỹ, và có tốc độ nhanh tới 47 dặm một giờ.
Tàu ngầm Liên Xô thế hệ này có thể tránh được thủy lôi đối phương nhờ độ cơ động cao.
Tuy thế, thiết kế của tàu vỏ titanium lại khiến tàu thế hệ này có vấn đề nghiêm trọng về an toàn của động cơ hạt nhân.
Đây là loại động cơ phải chạy liên tục, không dừng được kể cả khi vào cảng.
Lớp bảo vệ cho các động cơ không an toàn bằng tàu vỏ thép.
Dự án 705 đã dừng từ lâu nhưng Nga vẫn làm tàu vỏ titanium như chiếc 'Losharik', và rất có thể lỗi ở phần động cơ điện khiến xảy ra hỏa hoạn.
Tuy nhiên, theo lời Bộ trưởng Nga, Sergei Shoigu báo cáo lên Tổng thống Vladimir Putin thì "bộ phận nguyên tử" đã được bảo vệ nguyên vẹn.
Bản quyền hình ảnhGetty ImagesTin liên quan
https://www.bbc.com/vietnamese/vert-cap-48885196
Tsar Bomba: Trái bom hạt nhân 'thần thánh' của Liên Xô
Bản quyền hình ảnhAlamy
Vào năm 1961, Liên Xô thử nghiệm một trái bom hạt nhân có sức mạnh khủng khiếp, mạnh tới mức không thể dùng trong chiến tranh. Và nó gây ra những tác động ghê gớm một cách rất khác biệt so với những thứ vũ khí khác.
Vào sáng ngày 30/10/1961, một phi cơ ném bom Tu-95 của Liên Xô cất cánh từ sân bay Olenya ở Bán đảo Kola nơi miền viễn bắc Nga.'Gấu' Nga vẫn gầm rú trên trời quốc tế
Núi lửa Campi Flegrei, 'gã khổng lồ' sắp thức giấc?
Tìm thấy dấu hiệu sự sống trong hệ Mặt trời?
Chiếc phi cơ bay nửa vòng Trái đất trong 30 phút
Chiếc Tu-95 này đã được chỉnh sửa đặc biệt, hoạt động được hai năm. Con quái vật khổng lồ với sải cánh rộng và bốn động cơ có nhiệm vụ chở kho vũ khí là bom hạt nhân của Nga.
Thập niên trước đó là thời kỳ các nghiên cứu hạt nhân của Liên Xô đã đạt những bước tiến dài. Chiến tranh Thế giới thứ hai đặt Hoa Kỳ và Liên Xô vào cùng một phe, nhưng thời kỳ hậu chiến là lúc quan hệ hai bên trở nên lạnh nhạt, rồi tới mức băng giá. Và Liên Xô, đứng trước đối thủ là siêu cường duy nhất có khả năng hạt nhân, thì chỉ có một lựa chọn. Đó là phải đuổi kịp, và phải kịp thật nhanh.
Vào 29/8/1949, Liên Xô đã thử nghiệm thiết bị hạt nhân đầu tiên của mình - được phương Tây biết đến với tên gọi 'Joe-1' - tại khu vực thảo nguyên hẻo lánh ở nơi nay thuộc về Kazakhstan,với những thông tin tình báo mót được từ việc xâm nhập vào chương trình bom hạt nhân của Hoa Kỳ.
Trong những năm đó, chương trình thử nghiệm của Liên Xô đã có những bước nhảy vọt, với hơn 80 thiết bị được kích nổ; chỉ riêng trong năm 1958, Liên Xô đã thử 36 quả bom hạt nhân.
Thế nhưng không trái bom nào Liên Xô từng thử có thể so sánh được với trái này.
Chiếc Tu-95 mang theo bên dưới nó một trái bom khổng lồ, lớn tới mức không thể đặt vừa vào bên trong khoang máy bay, nơi lẽ ra đạn dược thường được chứa để vận chuyển đi các nơi khác.
Phi cơ lớn nhất thế giới có sứ mệnh mới?
Pháo đài bay B-52 và sứ mệnh tìm đường lên Mặt Trăng
Lực lượng nào bảo vệ nhà máy điện hạt nhân của Anh?
Trái bom dài 8m, đường kính gần 2,6m và nặng trên 27 tấn.
Về mặt vật chất, nó có hình dạng rất giống với bom 'Little Boy' (Cậu Nhỏ) và 'Fat Man' (Gã Bự) vốn đã tàn phá các thành phố Hiroshima và Nagasaki của Nhật Bản hồi 15 năm trước đó.
Trái bom này trở nên nổi tiếng với vô số các tên gọi kỹ thuật mang tính trung lập - Dự án 27000, Mã Sản Phẩm 202, RDS220, và Kuzinka Mat (Mẹ của Kuzka). Ngày nay, nó được biết đến nhiều hơn với tên Tsar Bomba - tức bom của Sa Hoàng.
Tsar Bomba không phải là một trái bom hạt nhân bình thường. Nó là kết quả của một nỗ lực ghê gớm, quyết liệt của các khoa học gia Liên Xô trong việc chế tạo ra một thứ vũ khí hạt nhân mạnh nhất, như mong muốn của Thủ tướng Nga khi đó, Nikita Khruschchev, là khiến cho cả thế giới phải run sợ trước sức mạnh thần thánh của công nghệ Liên Xô.
Bản quyền hình ảnhMODChiếc Tupolev được sơn màu trắng sáng để giảm bớt hiệu ứng flash từ trái bom, bay tới địa điểm dự kiến.
Novya Zemlya, quần đảo thưa thớt dân cư nằm ở Biển Barents, phía trên rìa bắc giá lạnh của Liên Xô.
Khi bị sét đánh cảm giác thế nào?
Nguồn nước ngọt thế giới đang cạn dần?
Chất độc chết người trong thức ăn hàng ngày
Viên phi công lái chiếc Tupolev, Thiếu tá Andrei Durnovtsev, đưa chiếc phi cơ tới Vịnh Mityushikha, là một địa điểm thử nghiệm của Liên Xô, ở độ cao 10km.
Một chiếc phi cơ nhỏ hơn, đã được chỉnh sửa cho phù hợp, chiếc máy bay ném bom Tu-16, bay bên dưới, sẵn sàng ghi hình lại quang cảnh vụ nổ và ghi nhận, theo dõi các mẫu không khí trong lúc nó bay ra từ vùng có vụ nổ.
Để hai chiếc máy bay có cơ hội thoát chết - mà khả năng này được tính toán là chỉ có không quá 50% - thì trái bom Tsar Bomba được thả ra bằng một chiếc dù khổng lồ, nặng gần một tấn. Trái bom sẽ được trôi từ từ xuống độ cao định sẵn, 3.940m, rồi được kích nổ.
Tới lúc đó, hai chiếc máy bay đã có thể bay xa được gần 50km, và đó là khoảng cách lẽ ra là đủ để đảm bảo an toàn.
Bản quyền hình ảnhOtherKhối mây hình nấm bùng lên tới độ cao 64km, và phần đỉnh nấm tỏa rộng ra khắp một khu vực trải dài gần 100km từ đầu này cho tới đầu kia.
Tại Novaya Zemlya, những tác động mà trái bom tạo ra là vô cùng khủng khiếp. Ở ngôi làng Severny, cách địa điểm thả bom (Ground Zero) chừng 55km, toàn bộ các ngôi nhà bị phá hủy hoàn toàn. Các huyện thị của Liên Xô nằm cách đó hàng trăm dặm cũng phải hứng chịu nhiều loại tổn thất, hư hại khác nhau, từ sập nhà, tốc mái, bung cửa, vỡ cửa kính... Việc phát sóng radio bị gián đoạn trong hơn một giờ đồng hồ.
Chiếc Tupolev của Durovtsev may mắn thoát hiểm; sóng của vụ nổ mà Tsar Bomba gây ra khiến chiếc máy bay ném bom khổng lồ rớt độ cao hơn 1.000m trước khi viên phi công tái kiểm soát được tình hình.
Một người quay phim của Liên Xô được chứng kiến cảnh tượng kích nổ trái bom nói:
"Những quầng mây bên dưới chiếc phi cơ và ở xa sáng rực lên do vụ nổ. Biển ánh sáng chói lòa tỏa ra bên dưới và thậm chí những đám mây cũng bắt đầu lấp lánh rồi trở nên trong suốt. Vào lúc đó, chiếc phi cơ của chúng tôi nhô ra từ giữa hai tầng mây và bay bên dưới, trong khoảng trống giữa tầng mây và trái cầu màu cam sáng rực khổng lồ. Trái cầu quá mạnh, kiêu hãnh như thể Thần Zeus. Từ từ, chầm chậm, nó lan lên trên... Xuyên thủng qua những lớp mây khổng lồ, nó tiếp tục lớn dần. Trông như thể nó nuốt chửng Trái Đất vậy. Quang cảnh cực kỳ tuyệt diệu, siêu thực, siêu nhiên."
Tsar Bomba xả ra một lượng năng lượng nhiều tới mức không thể tưởng tượng nổi - ngày nay người ta cho rằng nó đạt bằng khoảng 57megatons, tức 57 triệu tấn thuốc nổ TNT. Tức là nó mạnh gấp 1.500 lần so với cả bom thả xuống Hiroshima và Nagasaki gộp lại, và mạnh gấp 10 lần toàn bộ số thuốc súng được sử dụng trong Đại chiến Thế giới thứ hai. Các thiết bị cảm ứng đo được sóng của vụ nổ bom lan vòng quanh Trái Đất không chỉ một hay hai, mà là ba lần.
Một vụ nổ như vậy thì không thể giấu kín. Hoa Kỳ có một máy bay do thám ở cách vị trí vụ nổ chỉ vài chục km. Chiếc máy bay này mang theo một thiết bị quang học đặc biệt được gọi là bhangmeter, rất hiệu quả trong việc tính toán sức mạnh của các vụ nổ hạt nhân.
Dữ liệu mà chiếc máy bay này thu được - được đặt mã hiệu là Speedlight - được dùng bởi Ủy ban Thẩm định Vũ khí Nước ngoài nhằm tính toán sức mạnh của vụ nổ bí hiểm.
Quốc tế nhanh chóng lên án vụ việc, không chỉ từ phía Hoa Kỳ và Anh mà còn cả từ một số quốc gia láng giềng của Liên Xô trên bán đảo Scandinavi như Thụy Điển. Điều duy nhất may mắn trong vụ mây nấm này là do quả cầu lửa không trùm xuống mặt đất cho nên lượng phóng xạ xả ra chỉ ở mức thấp một cách đáng ngạc nhiên.
Mọi thứ có thể đã rất khác. Nhưng may là do có một thay đổi trong thiết kế để khống chế bớt sức mạnh của nó, nếu không thì bom Tsar Bomba lẽ ra đã có sức công phá mạnh gấp đôi.
***
Một trong những kiến trúc sư của thiết bị thần thánh này là nhà vật lý Liên Xô, Andrei Sakharov, người sau này trở nên nổi tiếng toàn cầu do những nỗ lực trong việc xóa bỏ khỏi thế giới thứ vũ khí mà ông đã góp phần sinh ra.
Ông là một gương mặt kỳ cựu của chương trình bom hạt nhân Liên Xô, tham gia từ những ngày đầu tiên, và là một thành viên trong nhóm đã thiết kế và cho ra đời những trái bom hạt nhân đầu tiên của Liên Xô.
Sakharov bắt đầu làm việc trên một thiết bị phản ứng hóa học đa tầng (layered fission-fusion-fission device), một trái bom có khả năng tạo ra thêm năng lượng từ tiến trình xử lý hạt nhân trong phần lõi của nó.
Bản quyền hình ảnhScience Photo LibraryUranium sẽ thu giữ những hạt neutrons từ việc kích hoạt chất deuterium và tự nó bắt đầu phản ứng. Sakharov gọi đó là sloika, tức là chiếc bánh có nhiều lớp.
Bước phát triển đột phá này đã cho phép Liên Xô xây dựng được trái bom nhiệt hạch đầu tiên của mình, một thiết bị mạnh hơn nhiều so với các trái bom hạt nhân được chế tạo chỉ vài năm trước đó.
Sakharov được Khrushchev yêu cầu hãy nghĩ ra một trái bom có sức công phá mạnh hơn bất kỳ thứ gì từng được thử nghiệm cho đến nay.
Liên Xô cần thể hiện rằng họ tiến nhanh hơn Hoa Kỳ trong cuộc đua vũ khí hạt nhân, theo Philip Coyle, cựu giám đốc chương trình thử nghiệm vũ khí hạt nhân dưới thời Tổng thống Bill Clinton, người từng dành 30 năm tham gia thiết kế và thử nghiệm các loại vũ khí hạt nhân.
"Hoa Kỳ khi đó đã dẫn trước rất xa bởi việc thử nghiệm đã được thực hiện từ trước để chuẩn bị sẵn sàng cho việc ném bom Hiroshima và Nagasaki. Khi đó Hoa Kỳ đã tiến hành nhiều vụ thử trong khí quyển trước khi Nga có thể thực hiện được một vụ."
"Chúng tôi dẫn trước và Liên Xô tìm cách làm cái gì đó nhằm chứng tỏ với thế giới rằng họ cần phải được công nhận. Bom Tsar Bomba về căn bản là được thiết kế để khiến thế giới phải đứng dậy mà nhận ra rằng nay Liên Xô có sức mạnh cũng không kém gì," Coyle nói.
Thiết kế gốc - một trái bom ba lớp, với các lớp uranium được tách ra hoạt động từng giai đoạn một - lẽ ra mạnh tới 100 megatons, tức là gấp 3.000 lần các trái bom thả xuống Hiroshima và Nagasaki.
Liên Xô đã thử nghiệm những thiết bị lớn trên bầu khí quyển, mạnh vài megaton, nhưng trái bom lần này thì mạnh hơn rất nhiều. Một số nhà khoa học tin rằng nó quá lớn.
Với sức mạnh khủng khiếp đó, không gì có thể đảm bảo được rằng trái bom khổng lồ sẽ không bao phủ phần phía bắc của Liên Xô với một đám mây bụi phóng xạ lan rộng khủng khiếp.
Đó là một nỗi lo sợ lớn của Sakharov, theo Frank von Hippel, một nhà vật lý đồng thời là người đứng đầu Khoa Quan hệ Quốc tế tại Đại học Princeton.
"Ông ấy thực sự rất chú trọng tới lượng phóng xạ mà trái bom tạo ra," ông nói, "và các tác động gây biến đổi gene mà vụ nổ có thể gây ra đối với các thế hệ sau."
"Đó là sự khởi đầu cho hành trình của ông, từ một nhà thiết kế bom trở thành một nhà bất đồng chính kiến."
Bản quyền hình ảnhScience Photo LibraryLiên Xô đã chế tạo được một vũ khí mạnh tới mức họ không muốn thử nghiệm ở mức tạo công suất tối đa. Và đó là vấn đề duy nhất đối với thiết bị có sức hủy hoại khủng khiếp này.
Các máy bay ném bom Tu-95 được thiết kế để chở vũ khí hạt nhân của Liên Xô ở mức gọn nhẹ hơn nhiều. Bom Tsar Bomba thì lớn tới mức không thể đặt trên một tên lửa, và nặng tới mức máy bay chở nó sẽ không đủ nhiên liệu để bay tới đích được. Và với một trái bom mạnh như thế thì chiếc phi cơ chở nó đằng nào cũng sẽ chỉ thực hiện được sứ mệnh một chiều.
"Khó có thể dùng trái bom vào việc gì trừ phi quý vị muốn xóa sổ những thành phố rất lớn," Coyle, người nay là thành viên hàng đầu tại tổ chức nghiên cứu đóng tại Washington DC, Kiểm soát Vũ khí và Vũ khí Giết người Hàng loạt, nói. "Đơn giản là nó quá lớn để sử dụng."
Von Hippel cũng đồng ý như vậy.
Bom Tsar Bomba còn có các tác động khác nữa.
Có những quan ngại quanh vụ thử nghiệm, von Hippel nói rằng Sakharov đặc biệt quan ngại tới lượng phóng xạ carbon 14 mà vụ nổ xả vào khí quyển. Đây là chất đồng vị tồn tại ở dạng chu kỳ nửa phân rã.
Sakharov lo rằng một trái bom lớn hơn trái được thử nghiệm sẽ không tự bị đẩy ra bởi chính lớp sóng mà nó tạo ra như trong trường hợp bom Tsar Bomba, và điều đó sẽ khiến chất độc hại bay ra toàn cầu.
Sakharov trở thành người nhiệt thành ủng hộ Lệnh cấm thử nghiệm từng phần 1963, và là người lớn tiếng chỉ trích việc phổ biến vũ khí hạt nhân. Vào cuối thập niên 1960, ông cũng phản đối việc thiết lập các hệ thống phòng thủ tên lửa mà ông sợ là sẽ làm thổi lên một cuộc chạy đua vũ trang hạt nhân mới.
Ông ngày càng bị chính quyền ghẻ lạnh, trở thành một nhà bất đồng chính kiến mạnh mẽ. Năm 1975 ông được trao giải Nobel Hòa bình, và được coi là "sự thức tỉnh lương tâm nhân loại", von Hippel nói.
Có vẻ như trái bom Tsar Bomba lẽ ra đã nổ theo một cách rất khác.
Bài tiếng Anh đã đăng trên BBC Future.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten