Căng thẳng làm tóc bạc chỉ sau một đêm?

Claudia Hammond

Năm 1982 cơ trưởng Eric Moody đã hoàn toàn sẵn sàng cho chuyến bay êm ả qua đêm từ Kuala Lumpur đi Perth. Bầu trời quang mây và phi hành đoàn thì phấn khởi vì họ vừa được đãi thêm món thịt nướng satay Malaysia tối hôm đó.

Nhưng khi bay qua Java thì một động cơ ngắt máy. Một cái nữa hỏng, rồi một cái nữa. Một lúc sau không còn một động cơ nào hoạt động.
Trong giọng bình tĩnh nhất của phi công, cơ trưởng Moody thông báo: “Xin chào quý khách, tôi là cơ trưởng. Chúng ta đang bị trục trặc nhỏ. Bốn động cơ đã ngừng hoạt động. Chúng tôi đang làm hết sức mình để các động cơ hoạt động trở lại. Tôi tin rằng quý khách không quá lo lắng.”
Eric Moody cũng tỏ ra hơi hoảng sợ khi ông tìm cách hạ cánh khẩn cấp xuống sân bay Jakarta, sau này ông mới phát hiện rằng các đám mây tro bụi của một núi lửa đã làm tê liệt cả bốn động cơ.
Nhưng trong vòng sáu tháng sau sự cố đó ông nhận thấy phần đầu của mái tóc trên trán bị bạc đi. Và một năm sau phần còn lại của tóc ông cũng bạc trắng hết.
Trường hợp của cơ trưởng Moody không phải là duy nhất. Người ta nói sự việc tương tự cũng xảy ra đối với nhiều nhân vật lịch sử, nhưng trong thời gian ngắn hơn nhiều.
Khi hoàng hậu nước Pháp, Marie Antoinette bị dẫn ra máy chém lúc 37 tuổi, người ta nói rằng tóc bà đã bạc trắng vào đêm hôm trước ngày dự kiến hành quyết. Luật sư Anh, Sir Thomas More (người sau này được phong thánh) bị hành quyết trong Tòa tháp London năm 1535 và tóc ông được biết cũng bị ngả màu bạc trước khi ông chết.
Đó là những mẩu chuyện kỳ dị nhưng về mặt khoa học liệu có thể như vậy được không? Tóc có thể thực sự chuyển bạc sau một đêm không? Liệu có hay không một quá trình sinh lý theo đó sự căng thẳng cực độ có thể gây ra việc chuyển đổi mầu tóc nhanh đến thế?
Rụng tóc đột xuất

Tóc có mầu là do hai loại sắc tố melanin: eumelanin quyết định độ đen của tóc đến mức độ nào, và pheomelanin quyết định tóc đỏ hoặc vàng đến mức độ nào.
Khi càng có tuổi thì tế bào trong nang của tóc sẽ ngừng sản xuất những sắc tố này và gây ra tóc mất mầu. Rồi thì tác động chung của sự phối hợp tóc có mầu và tóc mất mầu, đặc biệt đối với người tóc đen, là tóc trở thành hoa râm/bạc.
Quá trình này không được giải thích kỹ lắm. Một nghiên cứu cho thấy rằng tóc bị bạc một cách tự nhiên bởi cùng một hóa chất như hóa chất trong lọ sử dụng để tẩy tóc.
Nghiên cứu thực hiện với chuột cho thấy là tế bào tạo melanin tiết ra oxy già, oxy già thường bị phân tách bởi một enzime được gọi là catalase. Tuy nhiên việc sản xuất ra enzime ít dần đi khi con người già đi, và sự tích tụ oxy già ngăn chặn việc sản xuất ra melanin.
Tên y học của việc bạc tóc đột ngột là canities cubita. Sự giải thích đúng nhất cho việc trên là không phải tóc đổi mầu, mà là tóc có sắc tố bị rụng. Một căn bệnh có tên là alopecia ariata gây rụng tóc đột ngột, tạo thành những đốm hói.
Người ta nghĩ rằng nguyên nhân là do phản ứng miễn dịch tự động, trong đó hệ thống tự bảo vệ của cơ thể chống lại chính nó. Phản ứng trên có thể mạnh thêm nữa do sự căng thẳng thần kinh, nó giải thích tại sao lại có sự liên hệ giữa bạc tóc và những trải nghiệm hãi hùng. Trong một số trường hợp, điều kiện này không có tác động gây bạc tóc.
Vậy là một cú sốc trầm trọng có thể kích hoạt khiến rụng tóc, nhưng do chỉ những tóc sẫm mầu bị rụng nên nếu ai đã có sẵn một số tóc bạc thì người đó bị bạc trắng cả đầu.
Hoặc cũng có thể phản ứng miễn dịch tấn công hệ thống sản xuất sắc tố, điều này giải thích vì sao những tóc không có nang (không sản xuất ra tóc sẫm mầu nữa) không bị tác động.
'Bị sốc'

Cách giải thích này có thể lý giải những trường hợp như của cơ trưởng Eric Moody. Tóc ông phải sau một năm mới bạc hoàn toàn.
Các trường hợp tóc bạc sau một đêm như của Marie Antoinette thì khó giải thích hơn. Bà bị giam tù một năm, do vậy có thể người ta không cho bà nhuộm tóc và khi bà xuất hiện trở lại trước công chúng tại buổi hành quyết với tóc bị cắt ngắn thì những chân tóc trắng lộ ra.
Nhưng như thế không giải thích được các giai thoại được nghe kể khác, thí dụ ở những người còn trẻ chỉ có rất ít tóc bạc, nếu những tóc sẫm mầu rụng thì những tóc bạc còn lại sẽ trông rất thưa.
Lại có một trường hợp nghiên cứu gần đây hơn của một phụ nữa 54 tuổi ở Thụy Sỹ, bà có một vùng tóc rụng nhỏ. Bà dùng thuốc steroid, nó rất hữu hiệu đối với chữa rụng tóc, nhưng chỉ vài tuần sau toàn bộ tóc bà bạc hết, mặc dù bà không bị một trải nghiệm nào hãi hùng và không rụng tóc nữa.
Năm ngoái, một nghiên cứu của một nhóm các nhà khoa học do Robert Lefkowitz người nhận giải Nobel Hóa học dẫn đầu đã đưa ra một số cách giải thích. Họ đã phác thảo một cơ chế mà qua đó một dấu ấn của sự căng thẳng mãn tính gây ra sự phá hủy DNA ở chuột, nó có thể dẫn đến các căn bệnh như rụng lông.
Câu hỏi liệu tóc bạn có thể bạc hay không có vẻ như một câu hỏi đơn giản đối với y học để trả lời, nhưng không phải thế. Rốt cục thì để nghiên cứu chính xác cái gì đã xảy ra thì bạn phải xem xét tóc trước và sau sự cố sốc, đánh giá kỹ lưỡng mầu và độ rậm của tóc.
Tuy nhiên, những tình huống đe dọa tính mạng không những hiếm mà còn không đoán trước được và chẳng ai lại để bạn xung phong làm thí nghiệm với một phép thử hết khủng khiếp cả.
Nhưng lại còn một cái gì đó về ý niệm của việc tóc đổi mầu khi trải qua cú sốc khá hấp dẫn. Có thể đó là do cơ thể bộc lộ nhiều hơn là ta nghĩ, là ở dưới cái vẻ bình thản thật ấn tượng mà nó cho phép cơ trưởng Moody cứu sống 247 hành khách, thì trong cơ thể ông ta có những diễn biến lại hoàn toàn khác.

Từ chối trách nhiệm

Nội dung bài viết chỉ nhằm cung cấp thông tin chung chung, không thay thế cho cho các tư vấn về chăm sóc sức khỏe từ bác sỹ hay các chuyên gia y tế. BBC không chịu trách nhiệm về các triệu chứng mà độc giả gặp phải do làm theo các thông tin nêu trong bài, cũng không ủng hộ cho các sản phẩm hay dịch vụ nào được nêu, được tư vấn trên các trang mạng. Hãy hỏi ý kiến bác sỹ nếu bạn thấy lo ngại về sức khỏe cá nhân.
Bài gốc tiếng Anh đã được đăng trên BBC Future.

Quay lại đầu

http://www.bbc.co.uk/vietnamese/culture_social/2015/02/150201_can_stress_turn_your_hair_grey_vert_fut

TulipGarden9

zondag 1 februari 2015