Mỹ - Việt cần cân nhắc yếu tố TQ trong quan hệ song phương,
theo tác giả
Tòa Bạch Ốc vừa loan báo Tổng thống Barack Obama sẽ đón Chủ
tịch Trương Tấn Sang vào ngày 25-7 tới đây.
Tin này gây ít nhiều ngạc nhiên cho một số dân cử trong Quốc hội Mỹ, những tổ
chức bảo vệ nhân quyền và cộng đồng người Mỹ gốc Việt vì tình hình nhân quyền
tại Việt Nam gần đây xấu đi với bắt giam, xử án nhiều người có quan điểm bất
đồng với Hà Nội.
Mới nhất là việc tuyên án tù hai sinh viên Nguyễn Phương Uyên và Đinh Nguyên
Kha; vụ bắt luật sư Lê Quốc Quân và nhà báo Trương Duy Nhất.
Vụ xử Lê Quốc Quân đã lên lịch ngày 9-7, giờ chót Hà Nội cho hoãn lại với lý
do chánh án ốm đột xuất. Ngay sau đó tin Tổng thống Barack Obama gửi lời mời đến
Chủ tịch Trương Tấn Sang được loan báo.
Đây là dấu chỉ Việt Nam chiều ý Hoa Kỳ để hy vọng nâng quan hệ hai nước lên
mức cao hơn, cũng như giúp Hà Nội cân bằng quan hệ với Bắc Kinh.
Quan hệ Việt-Trung những năm qua trở nên căng thẳng khi Trung Quốc muốn xác
định chủ quyền lãnh hải bằng đường lưỡi bò kéo dài xuống tận Malaysia, bao gồm
hết biển Đông Việt Nam và Tây Philippines.
Động thái của Trung Quốc làm các nước ASEAN và cả Hoa Kỳ quan ngại. Tổng
thống Obama đã đề xuất chiến lược chuyển trọng điểm, tái cân bằng lực lượng quân
sự để ngăn chặn Bắc Kinh bành trướng ảnh hưởng và kiểm soát biển Đông, là thủy
lộ chính từ Đông Á qua biển Ấn Độ, tới Trung Đông.
Đây là một thay đổi chính sách mang tính chiến lược của Hoa Kỳ đối với khu
vực kể từ năm 1975.
Một lần nữa địa chính trị vùng Đông nam Á lại trở nên nóng, tuy không có bom
rơi, súng nổ mà là tấn công kinh tế của Trung Quốc đối với các quốc gia trong
vùng, trong đó Việt Nam phải chống đỡ nhiều nhất vì ở sát bên cạnh.
Ngày nay bối cảnh là với một Trung Quốc ít cộng sản tính hơn nửa thế kỷ
trước, không còn ào ạt xuất khẩu súng đạn, xuất khẩu chính sách cải cách ruộng
đất, hợp tác xã, thay vào đó là đổ tiền và các sản phẩm mà sức mạnh của nó có
thể đánh sập nền kinh tế của Việt Nam.
'Trung Quốc thay đổi'
Thời Chiến tranh Lạnh, với chủ trương ngăn chặn chủ nghĩa cộng sản tràn xuống
Đông Nam Á, Hoa Kỳ đã can thiệp vào Việt Nam qua cuộc chiến với kết thúc là
chiến thắng về phía cộng sản.
Lý giải lịch sử của giai đoạn này có hai hướng. Một khuynh hướng cho rằng Hoa
Kỳ đã thất bại trong mục tiêu ngăn chặn làn sóng đỏ.
Nhận định khác coi sự kiện năm 1972 khi Tổng thống Richard Nixon đến Trung
Quốc bắt tay với Mao Trạch Đông thì cuộc chiến ngăn chặn cộng sản không còn là
mục tiêu nữa.
Với Thông cáo chung Thượng Hải 1972, hai nước đã đặt phát triển quan hệ
Mỹ-Trung tập trung vào trao đổi thương mại.
"Vụ xử Lê Quốc Quân đã lên lịch ngày 9-7, giờ chót Hà
Nội cho hoãn lại với lý do chánh án ốm đột xuất. Ngay sau đó tin Tổng thống
Barack Obama gửi lời mời đến Chủ tịch Trương Tấn Sang được loan báo."
Từ hơn ba thập niên qua, công ty Mỹ đổ vào Trung Quốc hàng năm cả trăm tỉ
đô-la. Đổi lại, người dân Mỹ có hàng tiêu dùng với giá thật rẻ.
Nhờ đầu tư quốc tế và thị trường tiêu dùng khắp thế giới, nền kinh tế Trung
Quốc nay có tổng sản lượng quốc gia chỉ thua Hoa Kỳ. Theo dự đoán, con số này sẽ
vượt Mỹ trong vài năm tới.
Một Trung Quốc phát triển đã vươn ra các châu lục tạo ảnh hưởng, không phải
quân sự, mà về kinh tế.
Quan hệ giữa Trung Quốc và các quốc gia phát triển như Anh, Pháp, Đức và đặc
biệt với Hoa Kỳ là quan hệ tài chính, thương mại đa chiều đan xen chằng chịt với
nhau. Sẽ không thể có chiến tranh nóng với Trung Quốc, ngay cả chiến tranh kinh
tế cũng khó, vì nếu xảy ra sẽ ảnh hưởng xấu toàn cầu.
Điều mà giới lãnh đạo tài chánh, các nhà đầu tư không bao giờ muốn.
'Ai quan trọng hơn'
Việc giải quyết những tranh chấp biển Đông vì thế sẽ không thể thiếu Hoa Kỳ
vì nơi đó vừa là nguồn tài nguyên năng lượng, lương thực, vừa là huyết mạch vận
chuyển hàng hoá đường biển.
Nhìn dưới góc độ giao thương, sau khi bắt tay nhau thì quan hệ Mỹ-Trung trở
nên quan trọng hơn quan hệ Mỹ-Việt.
Năm 1973 Mỹ đã đồng ý rút khỏi Việt Nam, không muốn tiếp tục đối đầu bằng
chiến tranh với Trung Quốc. Năm 1974 Mỹ làm ngơ để Trung Quốc chiếm Hoàng
Sa.
Cuối năm 1978 Mỹ thiết lập quan hệ ngoại giao với Trung Quốc và quan hệ
Việt-Trung trở nên cực xấu với cuộc chiến biên giới, mà Mỹ đứng ngoài.
Hoa Kỳ đã không mở ra quan hệ ngoại giao với Việt Nam cho đến năm 1995, sau
khi quan hệ Việt-Trung đã được bình thường hoá.
Từ bốn thập niên qua, quan hệ Mỹ-Trung đã trở thành trọng tâm của chính sách
đối ngoại của Hoa Kỳ. Các tổng thống Mỹ, từ sau Richard Nixon, trừ Jimmy Carter,
đều có những chuyến thăm viếng chính thức Trung Quốc khi làm lãnh đạo Hoa
Kỳ.
Dù còn những khác biệt về cơ chế chính trị, hai nước ngày nay đã trở thành
đối tác không thể thiếu nhau trong quan hệ tài chính, thương mại.
'Điều kiện đồng minh'
Quan hệ Mỹ - Việt chịu tác động ở việc VN thoát khỏi ảnh hưởng
của TQ và hội nhập dân chủ, theo tác giả
Nhưng Hoa Kỳ và Trung Quốc sẽ không là đồng minh vì nhiều khi còn bùng lên
những căng thẳng, như vụ sinh viên nổi dậy đòi dân chủ ở Thiên An Môn 1989 bị
đàn áp, vụ máy bay Mỹ ném bom đại sứ quan Trung Quốc ở Belgrade 1999, vụ va chạm
trên không giữa máy bay quân sự Mỹ và Trung Quốc năm 2001 trong không phận gần
đảo Hải Nam.
Trong vùng Đông nam Á, Hoa Kỳ đã có những đồng minh lâu đời là Nhật, Nam Hàn,
Thái Lan và khối ASEAN, trong đó Việt Nam là một quốc gia hội viên.
Tuy quá khứ là kẻ thù, từ hai thập niên qua Hoa Kỳ đã mở rộng quan hệ với
Việt Nam và muốn phát triển lên mức như đang có với các nước ASEAN.
Tổng thống Obama là lãnh đạo Mỹ thứ hai đón tiếp lãnh đạo Việt Nam tại Tòa
Bạch Ốc. Người tiền nhiệm, Tổng thống George W. Bush đã đón Thủ tướng Phan Văn
Khải và Chủ tịch Nguyễn Minh Triết.
Với vị trí địa chính trị của Việt Nam và sự quan trọng của quan hệ Mỹ-Trung,
quan hệ Mỹ-Việt cũng sẽ chỉ ở mức đối tác chứ chưa thể trở thành đồng minh của
Hoa Kỳ như nhiều nước khác trong vùng.
Ít nhất là cho đến khi Việt Nam nhất quyết tách khỏi ảnh hưởng của Trung Quốc
và hội nhập chính trị với các quốc gia tự do, dân chủ trong vùng.
Bài viết phản ánh quan điểm riêng và lối hành văn của tác giả, một nhà
báo tự do hiện sống tại vùng Vịnh San Francisco.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten